زندگی با دیابت

سوالات رایج و باور های اشتباه درباره دیابت

افراد مبتلا به دیابت روزانه با سوالات مختلفی در مورد علائم دیابت و درمان و بایدها و نبایدهای آن روبرو می‌شوند و برای آنکه بتوانند قند خون خود را به خوبی مدیریت کنند، باید بتوانند برای سوالات خود پاسخ مناسب پیدا کنند و باورهای درست و غلط را از یکدیگر تشخیص دهند. در ادامه به برخی از این باورها پرداخته شده است و از نظر علمی آنها را مورد بررسی قرار می‌دهیم.

آیا افراد مبتلا به دیابت باید شکر، نان، برنج و سیب زمینی را از برنامه غذایی خود حذف کنند؟

یکی از باورهای رایج در مورد دیابت این است که افراد مبتلا به دیابت نمیتوانند از نان، برنج، سیب زمینی یا غذاهای مورد علاقه خود استفاده کنند، یا افراد دیابتی باید شکر را به طور کامل از برنامه خود حذف کنند. این باورها با وجود اینکه بسیار شایع هستند، صحیح نیستند. رژیم غذایی مناسب برای افراد مبتلا به دیابت یک رژیم غذایی متعادل است؛ یعنی فرد می‌تواند از همه گروه های غذایی، از جمله نان و غلات، استفاده کند اما در استفاده از هر گروه باید تنوع و تعادل را رعایت کند. بنابراین افراد دیابتی نیازمند یک برنامه غذایی اصولی و سالم هستند و حتی این برنامه میتواند گاهی شامل مصرف شیرینی ها هم باشد.

آیا خوراکی های بدون شکر برای افراد مبتلا به دیابت آزاد است و به هر میزان که بخواهند میتوانند از این خوراکی ها استفاده کنند؟

خوراکی های بدون شکر یا محصولات دیابتی، خوراکی هایی هستند که در تهیه آنها بجای شکر از شیرین کننده های رژیمی استفاده شده است. اما با این وجود، این خوراکی ها ممکن است از ترکیباتی که حاوی کربوهیدرات هستند مانند آرد، نشاسته، شکر و … تشکیل شده باشند بنابراین همچنان قادر هستند که قند خون را  بالا ببرند. برای مثال در تهیه بیسکوییت های بدون شکر از آرد استفاده میشود که خود منبع کربوهیدرات است و می تواند برروی قند خون تاثیر گذارد.

در نتیجه در صورت تمایل به مصرف خوراکی های رژیمی یا دیابتی همچنان باید تعادل را رعایت کرد و به میزان کربوهیدرات موجود در آن آگاه بود. برای آگاهی از میزان کربوهیدرات خوراکی های مختلف باید جدول ارزش غذایی آنها را مطالعه کرد.

میوه خوراکی سالمی است و حتی اگر زیاد استفاده شود مشکلی ندارد.

گروه میوه ها به عنوان بخشی از یک برنامه غذایی اصولی اهمیت بسیاری دارد و مواد مغذی گوناگونی را برای بدن فراهم می‌کند. طبق هرم غذایی و الگوی غذای سالم هر فرد باید روزانه بین 2-4 واحد میوه استفاده کند. اما میوه ها حاوی کربوهیدرات هستند و بنابراین می‌توانند روی قند خون تاثیر بگذارند و آن را افزایش دهند در نتیجه اگر بیش از حد استفاده شوند باعث افزایش قند خون و مدیریت سخت تر دیابت می‌شوند.

• آیا مصرف موز، انگور، طالبی و هندوانه در دیابت ممنوع است؟ میزان کربوهیدرات هر یک واحد میوه با میوه دیگر برابر است و بنابراین می‌توان از همه میوه ها استفاده کرد اما باید به واحد کربوهیدرات آن دقت شود. برای مثال یک عدد سیب متوسط یا نصف یک عدد موز می‌شوند یک واحد میوه که میزان کربوهیدرات یکسانی دارند.
• آیا مصرف توت خشک، کشمش و خرما قند خون را بالا نمی برد؟ همانطور که اشاره کردیم میوه ها همگی منبع کربوهیدرات هستند. میوه های خشک نیز جزو گروه میوه ها به حساب می آیند و می‌توانند قند خون را بالا ببرند. علاوه بر این میوه های خشک در حجم برابر نسبت به میوه های تازه قند بیشتری دارند بنابراین در مصرف آنها نیز باید اصول شمارش واحد کربوهیدرات را رعایت کرد.

آیا همه افراد مبتلا به دیابت به عوارض دیابت دچار می‌شوند؟

متاسفانه سالانه تعدادی از افراد بر اثر قند خون بالا دچار عوارض دیابت مثل از نابینایی و یا بیماری های قلب و عروق می‌شوند و ابتلا به این عوارض نگرانی بسیاری از افراد مبتلا به دیابت است. اما نکته اینجاست که میتوان با کنترل مناسب قند و فشار خون، پیروی از سبک زندگی سالم (تغذیه اصولی، فعالیت بدنی کافی، کنترل استرس و ترک سیگار) از این عوارض پیشگیری کرد و یا آنها را به تعویق انداخت.

آیا دیابت قابل درمان است؟

در حال حاضر هیچ درمان قطعی و تایید شده ای برای دیابت (نوع 1 یا 2) وجود ندارد. اما دانشمندان و محققین در سرتاسر جهان در تلاش اند تا درمان قطعی دیابت را کشف کنند. برخی مطالعات مثل پیوند پانکراس یا سلول های بنیادی به منظور درمان دیابت نوع یک در مرحله آزمایش های بالینی قرار دارد.

اگرچه در حال حاضر دیابت درمان قطعی ندارد اما می‌توان با اصلاح سبک زندگی و در صورت لزوم مصرف قرص و انسولین قند خون را کنترل کرد و از این طریق از بروز عوارض دیابت پیشگیری کرد و یا آن ها را به تعویق انداخت. برای کنترل قند خون باید با مهارت های مدیریت دیابت آشنا شد. این مهارت ها مثل:

• تغذیه اصولی در دیابت و شمارش کربوهیدرات
• اصول فعالیت بدنی
• مدیریت استرس
• اصول نگهداری و تزریق انسولین و مصرف داروها
• تست قند صحیح

تزریق انسولین باعث چاقی می‌شود یا اگر انسولین استفاده می کنم یعنی در کنترل دیابت شکست خورده ام؟

افراد مبتلا به دیابت نوع یک و بعضی از افراد مبتلا به دیابت نوع دو باید برای کنترل قند خون خود از انسولین استفاده کنند. نیاز به تزریق انسولین در افراد مبتلا به دیابت، چه نوع 1 و چه نوع 2، تنها نشان دهنده آن است که بدن فرد قادر به تولید انسولین کافی نیست. در بدن افراد مبتلا به دیابت نوع یک بدلیل واکنش های خود ایمنی که اتفاق می افتد، تولید انسولین متوقف می‌شود و برای کنترل قند خون کاملا به تزریق انسولین وابسته هستند.

افراد مبتلا به دیابت نوع 2 باید بدانند که دیابت یک بیماری پیشرونده است و در مراحل مختلف این بیماری، افراد نیازهای درمانی دارویی متفاوتی دارند. ممکن است در ابتدا فرد قادر باشد قند خون خود را تنها با رژیم غذایی و فعالیت بدنی کنترل کند، یا به مرور نیاز به مصرف داروهای خوراکی و در ادامه نیاز به تزریق انسولین داشته باشد. در نتیجه این یک روند طبیعی است که به مرور تولید انسولین در بدن فرد مبتلا به دیابت کاهش یابد و فرد نیاز پیدا کند که برای کنترل قند خون خود، انسولین تزریق کند.

بعضی از افراد برای استفاده از انسولین نگرانی هایی دارند که باعث می‌شود از تزریق انسولین خودداری کنند و یا مصرف آن را نپذیرند. یکی از این نگرانی ها این است که “مصرف انسولین باعث چاقی می‌شود”. یکی از وظایف انسولین این است که مواد غذایی اضافی را در بدن به صورت بافت چربی ذخیره کند. بنابراین میتوان نتیجه گرفت علت اصلی اضافه وزن یا چاقی در افراد، غذای اضافه‌ایست که دریافت می‌کنند و نه انسولین مصرفی آنها. بنابراین با پیروی از یک برنامه غذایی اصولی و مناسب می‌توان به همراه مدیریت دیابت حتی با استفاده از انسولین هم تناسب اندام داشت.

تا زمانی که انسولین مصرف نمی‌کنیم دیابت جدی نیست.

دیابت در هر مرحله ای جدی است و سلامت فرد در صورت عدم کنترل قند خون به خطر می افتد. دیابت ریسک بیماری های قلب و عروق را تقریبا دوبرابر می‌کند و همچنین سالانه مسئول مرگ انسان های زیادی در سراسر جهان است. بنابراین تمام افراد مبتلا به دیابت نوع یک، نوع دو و حتی پیش دیابت، باید برای کنترل قند خون خود اقدامات لازم را انجام دهند تا سلامت خود را حفظ کنند و دچار مشکلات و عوارض دیابت نشوند.

نیازی به تست قند ندارم و از روی علائم متوجه وضعیت قند خون خود می‌شوم.

توصیه می‌شود که افراد دیابتی برای آگاهی از وضعیت قند خون خود حتما قند خون خود را با دستگاه تست قند اندازه گیری کنند و صرفا به علائم قند خون بالا و یا افت قند اکتفا نکنند و بر اساس نتایجی که دستگاه به آنها گزارش می‌دهد در مورد قند خون خود تصمیم گیری کنند. چراکه بدن افراد ممکن است به قند خون بالا یا پایین عادت کند و دیگر علائمی نشان ندهد و علت دیگر، این است که گاهی علائم افت قند خون و قند بالا می‌توانند شبیه به هم باشند و اگر فرد بخواهد صرفا از روی علائم وضعیت قند خون خود را تشخیص دهد، احتمال خطا در تشخیص بسیار زیاد خواهد بود.

همه افراد چاق به دیابت مبتلا می‌شوند یا افراد لاغر به دیابت مبتلا نمی‌شوند یا تنها مصرف زیاد محصولات قندی باعث بروز دیابت می‌شود.

دیابت علت های متفاوتی دارد و صرفا نمی‌تواند از روی یک خصوصیت دلیل قطعی بروز آن را تعیین کرد بلکه فاکتورهای مختلفی را باید در نظر گرفت. برای مثال علل بروز دیابت نوع دو می‌تواند وراثت و سبک زندگی ناسالم، مثل اضافه وزن یا چاقی، تغذیه ناسالم، بی تحرکی و غیره، باشد. اما درمورد علت دیابت نوع 1 هنوز اتفاق نظر قطعی وجود ندارد. در نتیجه عامل چاقی یا اضافه وزن فقط یکی از عوامل خطر دیابت نوع 2 است اما تنها دلیل بروز آن نیست و بنابراین حتی افرادی که وزن مناسبی دارند هم اگر سبک زندگی ناسالم و یا سابقه فامیلی ابتلا به دیابت داشته باشند، بیشتر از بقیه ی افراد مستعد بروز دیابت خواهند بود. مصرف خوراکی های شیرین و حاوی قند و شکر نیز با بروز دیابت نوع 2 مرتبط هستند اما همچنان تنها دلیل بروز آن نیست.

دیابت با مصرف داروهای گیاهی به جای انسولین قابل درمان است (خیار تلخ، گزنه و … حاوی انسولین طبیعی هستند و می‌تواند جایگزین انسولین تزریقی شوند یا برگ درخت زیتون، پودر هسته خرما، دارچین، پیاز، بامیه، آبغوره و شنبلیله قند خون را کاهش می‌دهد.)

دیابت به دنبال اختلال در عملکرد یا تولید انسولین در بدن ایجاد می‌شود و برای کنترل قند خون، افراد باید سبک زندگی خود را اصلاح کنند و در صورت لزوم طبق نظر پزشک از انسولین یا قرص های کاهش دهنده قند خون استفاده کنند. اما بعضی از افراد به دنبال درمان‌های گیاهی برای دیابت هستند و باید بدانند که داروهای گیاهی اثر درمانی ندارند و نمی‌توان آنها را جایگزین انسولین یا قرص کرد.

همچنین این داروها از نظر علمی تایید نشده اند، یعنی در مطالعات علمی تاثیر آنها بر قند خون انسان مشخص نشده و از این رو قابل اطمینان نیستند. علاوه بر این مصرف بسیاری از آنها نه تنها قند خون فرد را کاهش نمی‌دهد بلکه باعث بروز مشکلات دیگری نیز در سلامت فرد می‌شود.