بلوغ، دوران تغییرات سریع جسمی، روانی و اجتماعی است که طی آن فرد از یک کودک به یک نوجوان تبدیل میشود. نوجوانی تنها به ویژگیهای روانشناسی خاص دوران بلوغ اشاره ندارد، بلکه شامل تغییرات فیزیکی این دوران نیز هست. نوجوانان مبتلا به دیابت، که باید طی این دوران پر از تحول، به برنامههای درمانی مبتنی بر خود- مراقبتی نیز پایبند باشد، قطعاً با چالشهای قابل توجهی روبرو خواهند بود.
نتایج مطالعه کارآزمایی بالینی کنترل دیابت و عوارض آن (DCCT) نشان داد که دشواریهای کنترل قند خون در دوران بلوغ باعث میشود HbA 1c (متوسط قند خون سه ماهه) نوجوانان در مقایسه با بزرگسالان، با وجود روشهای درمانی مشابه و دریافت دوزهای بالاتر انسولین، حدود 1 درصد بالاتر است.
تاثیر بلوغ بر دیابت
تغییرات هورمونی: در دوران بلوغ حساسیت نسبت به انسولین در کودکان مبتلا به دیابت کاهش مییابد. دلایل این کاهش حساسیت به انسولین، که در بعضی تحقیقات تا 30 الی 50 درصد گزارش شده، افزایش دو برابری هورمون رشد و افزایش هورمونهای استروئیدی جنسی است که مسئول بروز صفات ثانویه جنسی، رشد قدی و تغییر شکل بدن هستند؛ بنابراین باید نسبت به تنظیم مجدد دوز انسولین مورد نیاز کودکان مبتلا به دیابت در دوران بلوغ توسط پزشکان متخصص توجه شود.
تغییرات رفتاری و روانی: علاوه بر تغییرات هورمونی و متابولیکی، نوجوانی با تغییرات آشکار رفتاری همراه است که میتواند بر کنترل دیابت اثرگذار باشد. رفتار نوجوانان به طور معمول با استقلال طلبی، سرکشی، حفظ حریم خصوصی و حساسیت به ظاهر، نیاز به تائید همسالان و حتی ظهور اختلالات خوردن (به خصوص در دختران) همراه است. این مسائل طبیعتاً بر مدیریت دیابت اثر میگذارند. نوجوانان مبتلا به بیماریهای مزمن مانند دیابت عموماً بیشتر در معرض ابتلا به افسردگی و اضطراب و همچنین کاهش اعتماد به نفس هستند. برخی مطالعات نشان دادهاند که افسردگی در نوجوانان مبتلا به دیابت دو تا سه برابر بیشتر از همسالان غیر مبتلا به دیابت آنها است. سبک زندگی، رژیم غذایی و عادات ورزشی نیز در دوران بلوغ تغییر میکنند. این تغییرات سد بزرگی در برابر کنترل مناسب قند خون در این دوران به حساب میآید. بنابراین بسیار مهم است که به ابعاد روانی این دوران توجه ویژه شود.
تأثیر دیابت بر بلوغ
از سوی دیگر اگر دیابت به خوبی کنترل نشود و کودکان انسولین کافی دریافت نکنند، دیابت میتواند بلوغ را به تأخیر بیندازد. در این حالت ممکن است پسرها به سرعت همسالان خود به لحاظ قدی و وزنی رشد نکنند. همچنین قاعدگی دختران ممکن است دیرتر از حد معمول رخ داده و احتمال دارد چرخه آنها منظم نباشد. این در حالی است مدیریت قند خون مناسب در دیابت میتواند به کودک در رسیدن به موقع بلوغ کمک کند.
واکنش مناسب به تغییرات دوران بلوغ
به طور کلی کودکانی که وارد دوران بلوغ میشوند، باید دوز انسولین بیشتری را در روز دریافت نمایند؛ که این افزایش دوز باید تحت نظر پزشک متخصص صورت گیرد. از سوی دیگر کنترل مناسب قند خون مستلزم پایبندی نوجوان به رژیم درمانی و پیروی از سبک زندگی سالم است. در این دوران باید انتقال مسئولیت کنترل دیابت از والدین به نوجوان به صورت پذیرش خود- مراقبتی دیابت، به درستی و با کمک متولیان مراقبتهای بهداشتی و به تدریج صورت گیرد. البته نقش والدین به صورت منبع حمایتی، با کنترل بهینه قند خون در دوران نوجوانی ارتباطی تنگاتنگ دارد. والدین همچنین میتوانند با حمایت و راهنماییهای خود، به پیشگیری از بروز علائم افسردگی و تشویق اتخاذ رفتارهای مثبت در فرزندشان کمک نمایند. در نهایت، توصیه میشود نسبت به علائم افسردگی، اضطراب و اختلالات خوردن در نوجوانان مبتلا به دیابت توجه خاص شود.
منابع