دیابت نوع دو چیست؟
دیابت نوع دو که با نام‌های دیگری مانند دیابت بزرگسالان و دیابت غیر وابسته به انسولین نیز شناخته می‌شود، بر خلاف دیابت نوع یک که عموما در سنین کودکی و نوجوانی بروز پیدا می‌کند، دیابت نوع دو در ایران اغلب در سن بالای 30 سال رخ می‌دهد. اگرچه طبق تحقیقات اخیر، شیوع دیابت نوع دو به دلیل شیوع کم‌تحرکی و چاقی افزایش پیدا کرده که حتی در کودکان و نوجوانان نیز بروز دیابت نوع دو دیده می‌شود.
دیابت نوع دو و قند بالا
حدود 95-90% درصد از کل مبتلایان به دیابت را افراد دیابتی نوع دو تشکیل می‌دهند. در دیابت نوع دو، لوزالمعده (پانکراس) همچنان قادر به تولید انسولین است ولی اغلب تولید انسولین در بدن این افراد کاهش می‌یابد و همچنین انسولین تولیدشده توانایی لازم را برای هدایت قند به درون سلول‌ها را ندارد. این مشکل به دلیل بروز اختلالاتی در ناحیه گیرنده سلول که محل تأثیر انسولین بر روی سلول است و یا پیدایش نواقصی در ساختار انسولین به وجود می‌آید که مقاومت به انسولین نامیده می‌شود.
چنانچه بنا بر هرکدام از دلایلی که ذکر شد، قند خون نتواند وارد سلول‌ها شود و برای تولید انرژی به مصرف برسد، قند در خون انباشته‌شده و درنتیجه قند خون بالاتر از اندازه طبیعی می‌رود.
در صورت عدم مدیریت دیابت و افزایش سطح قند خون، ترشح انسولین از لوزالمعده نیز افزایش می‌یابد و این تجمع انسولین در سیستم گردش خون سبب عارضه‌ای تحت عنوان “هایپر انسولینمی” شده و این امر در طولانی‌مدت می‌تواند سبب بروز بیماری‌های عروقی گردد.
از طرف دیگر، بالا بودن قند خون در طولانی‌مدت می‌تواند تأثیرات جبران‌ناپذیری را بر روی اعضای مختلف بدن داشته باشد. گاهی تأثیرات منفی بالا بودن قند خون مستقیماً متوجه سلول‌های بتا (انسولین ساز) در لوزالمعده گشته و باعث می‌شود ترشح انسولین کاهش بیشتری پیدا کند.
تشخیص دیابت نوع دو
بروز دیابت نوع دو می‌تواند همراه با علائم شایع دیابت مانند تشنگی مکرر و نوشیدین مکرر (پرنوشی)، تکرر ادرار (پرادراری) و … باشد و یا می‌تواند کاملاً بدون علامت باشد. به همین منظور لازم است افرادی که بدون علامت هستند اما ریسک فاکتور ابتلا به دیابت دارند، ازنظر ابتلا به دیابت بررسی و غربالگری شوند.
انجام تست‌های غربالگری به‌منظور تشخیص پیش دیابت و دیابت نوع دو در این افراد توصیه می‌شود:
- همه بزرگسالانی که مبتلا به‌اضافه وزن و یا چاقی (BMI≥25 kg/m2) هستند بدون توجه به سن
- تمامی بزرگسالان در ابتدای 30 سالگی
- زنانی که قصد بارداری دارند و مبتلا به‌اضافه وزن یا چاقی هستند و یا یک یا چند ریسک فاکتور ابتلا به دیابت را دارند.
- کودکان مبتلا به‌اضافه وزن (BMI ≥85th percentile) و یا چاقی (BMI ≥95th percentile) که یک یا چند ریسک فاکتور ابتلا به دیابت را دارند لازم است در زمان بلوغ و یا بعد از 10 سالگی ازنظر ابتلا به دیابت نوع دو غربالگری شوند.
- بعد از انجام آزمایشات و غربالگری، در صورتیکه فرد مبتلابه دیابت نباشد اما ریسک فاکتور ابتلا را داشته باشد لازم هست هر سه سال یک‌بار آزمایشات تکرار شود.
- افرادی که یک یا چند ریسک فاکتور ابتلا به دیابت را دارند.
عواملی که ریسک ابتلا به دیابت نوع 2 را بالا میبرد:
- اضافه‌وزن یا چاقی (BMI>25 kg/m2) به‌خصوص چاقی شکمی
- بستگان درجه‌یک مبتلابه دیابت نوع 2
- سابقه بیماری قلبی عروقی
- فشارخون بالا
- چربی خون بالا: سطح کلسترول HDL کمتر از 35 mg/dL و یا سطح تری گلیسیرید بیشتر از 250 mg/dL
- زنان مبتلابه سندرم تخمدان پلی‌کیستیک
- عدم تحرک بدنی
خوشبختانه دیابت نوع دو قابل پیشگیری است و حتی در صورت داشتن ریسک فاکتورها با اصلاح سبک زندگی می‌توان از بروز و پیشرفت آن جلوگیری کرد.
در صورت ابتلا به دیابت نوع دو نیز داشتن یک سبک زندگی سالم (رژیم غذایی مناسب، ورزش منظم و غیره)، همراه با مصرف داروهای خوراکی و در برخی موارد تزریق انسولین می‌تواند به کنترل صحیح قند خون کمک کند. که در صورت مدیریت مناسب دیابت، فرد می‌تواند از عوارض دیابت پیشگیری کند و زندگی سالمی را پشت سر گذارد.
