انجمن اطلاع رسانی دیابت گابریک
انجمن اطلاع رسانی دیابت گابریک
دیابت شیرین (Diabetes Mellitus) بیماری مزمن و متابولیکی است که به دلیل اختلال در ترشح یا عملکرد انسولین در بدن اتفاق می‌افتد که درنتیجه‌ی آن قند خون (گلوکز) افزایش پیدا می‌کند. علل متعددی برای ایجاد دیابت وجود دارد و بر همین اساس دیابت انواع متفاوتی دارد؛ اما همه انواع دیابت دارای یک ویژگی مشترک هستند و آن‌هم افزایش سطح قند خون است.
به دنبال مصرف غذا مخصوصاً غذاهای حاوی کربوهیدرات، غذا در دستگاه گوارش ما هضم شده و سرانجام به‌صورت گلوکز یا همان قند ساده وارد خون میشود که به آن قند خون گفته میشود. قند خون یک ماده حیاتی برای سلامتی بدن است؛ زیرا انرژی لازم برای فعالیت و ادامه حیات همه سلول‌های بدن را تأمین می‌کند.
انسولین یکی از هورمون‌های اصلی بدن ما است که از پانکراس یا لوزالمعده ترشح میشود، یکی از کاره‌ای مهم انسولین این است که سبب ورود قند خون به داخل سلول‌های بدن شده تا انرژی موردنیاز بدن تأمین شود؛ بنابراین اختلال در عملکرد یا ترشح این هورمون سبب میشود که قند در خون تجمع پیدا کند و علائمی را که نشانگر قند خون بالا هستند بروز دهد. درواقع، دیابت وقتی حادث میشود که در میزان ترشح هورمون انسولین و یا عملکرد آن اختلال ایجادشده و سلول‌های بدن قادر به استفاده از قند خون نیستند و قند در خون افزایش می‌یابد.
علائم شایع دیابت در کودکان و بزرگسالان اغلب شامل احساس تشنگی، تکرر ادرار و افزایش حجم ادرار، گرسنگی مداوم، میل زیاد به غذا و خوراکی‌های شیرین، کاهش وزن، تاری دید، احساس خستگی، مورمور شدن انگشتان است. البته، علائم دیابت از فردی به فرد دیگر می‌تواند متفاوت باشد و یا حتی می‌تواند بدون علامت باشد.
در صورت بروز علائم شایع دیابت لازم است برای تشخیص آن به پزشک مراجعه شود. پزشک متخصص پس از بررسی‌های لازم و انجام تست‌های دقیق مانند آزمایش قند خون ناشتا (FBS)، قند خون دوساعته (OGTT) و آزمایش قند خون سه‌ماهه (HbA1c) می‌تواند ابتلا یا عدم ابتلا به دیابت را تشخیص دهد. لازم به ذکر است تفسیر نتایج این آزمایشات به عهده پزشک است. همچنین برای تشخیص نوع دیابت انجام تست‌ها، معاینات تکمیلی و گرفتن شرح‌حال کامل توسط پزشک متخصص الزامی است.
در جدول زیر محدوده قند خون ناشتا و دوساعته برای تشخیص دیابت، پیش دیابت و شرایط غیر دیابت ذکرشده است که تشخیص نهایی به عهده پزشک می‌باشد.
نکته: انجام تست قند خون با دستگاه تست قند خون (گلوکومتر) و نتایج آن، معیار قابل‌اعتمادی برای تشخیص دیابت نیست اما ابزار مناسبی است که به کنترل قند خون کمک می‌کند.
اختلال در عملکرد یا ترشح انسولین می‌تواند باعث بروز انواع مختلف دیابت شود. از انواع دیابت می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
دیابت نوع یک: دیابت نوع یک، نوعی بیماری خود ایمنی است که به دلیل تخریب سلول‌های بتای پانکراس توسط سیستم ایمنی بدن رخ می‌دهد. درنهایت با کاهش تعداد و عملکرد سلول‌های بتا، میزان ترشح انسولین در بدن بسیار کاهش می‌یابد و درنتیجه باعث افزایش شدید قند خون میشود. فرد مبتلابه دیابت نوع 1 به دلیل کمبود شدید انسولین نیاز به تزریق مداوم انسولین دارد. علت اصلی این بیماری هنوز ناشناخته است و درمورد علت آن فرضیه‌های وجود دارد.
دیابت نوع دو: دیابت نوع دو به دلیل کاهش تدریجی ترشح انسولین از سلول‌های بتای پانکراس و مقاومت به انسولین در سلول‌های بدن اتفاق می‌افتد. بروز دیابت نوع دو با سبک زندگی ارتباط مستقیم دارد و برای پیشگیری از دیابت نوع دو می‌توان از اصلاح سبک زندگی کمک گرفت تا به میزان قابل‌توجه ای ریسک ابتلا به آن را کاهش داد.
دیابت بارداری: در ایران حدود 10-8% از کل مادران باردار موقتاً به دیابت بارداری مبتلا می‌شوند؛ که در سه‌ماهه دوم یا سوم بارداری تشخیص داده میشود. در اکثر موارد بعد از پایان بارداری قند خون مادر به محدوده طبیعی برمی‌گردد، البته در برخی موارد ممکن است بالا بودن قند مادر ادامه پیدا کند. ریسک ابتلا به دیابت نوع 2 در آینده برای مادرانی که دیابت بارداری را تجربه کرده‌اند، بیشتر است.
پیش دیابت: پیش دیابت و یا دیابت پنهان، شرایطی است که در آن میزان قند خون بالاتر از نرمال است ولی نه به‌اندازه‌ای که در محدوده دیابت نوع دو قرار بگیرد. با اصلاح سبک زندگی مثل کنترل وزن، کاهش استرس، رژیم غذایی سالم، افزایش فعالیت بدنی و اجتناب از دخانیات می‌توان پیش دیابت را کنترل کرد و از پیشرفت آن به دیابت نوع دو پیشگیری کرد.
سایر انواع دیابت: علاوه بر دیابت نوع یک، نوع دو و دیابت بارداری، انواع دیگری از دیابت وجود دارد که علل بروز آنها نیز متفاوت است. سایر انواع دیابت شامل:
– سندرم‌های دیابت مونوژنیک
– دیابت نوزادی
– دیابت مودی (Maturity- onset diabetes of the young)
– بیماری‌های بخش برون‌ریز پانکراس مانند فیبروز کیستیک و پانکراتیت (التهاب غده لوزالمعده)
– دیابت القایی به دلیل مصرف برخی داروها و مواد شیمیایی مانند مصرف گلوکوکورتیکوئیدها، داروهای ضدویروس در درمان ایدز و یا داروهای سرکوبگر ایمنی بدن پس از پیوند اعضا
با توجه به این موضوع که انواع دیابت به دلایل مختلفی ایجاد می‌شوند، روند کنترل و پیشگیری از آن متفاوت است. باوجود تمام پیشرفت‌های علمی و پزشکی که تا امروز صورت گرفته، هنوز درمان قطعی برای دیابت وجود ندارد اما دیابت و عوارض آن قابل‌کنترل و پیشگیری است. اصول کنترل دیابت شامل کنترل وزن، تغذیه سالم، ورزش و فعالیت بدنی کافی، پرهیز از دخانیات، مصرف صحیح داروها و آموزش دیابت است.
دیابت شیرین (Diabetes Mellitus) بیماری مزمن و متابولیکی است که به دلیل اختلال در ترشح یا عملکرد انسولین در بدن اتفاق می‌افتد که درنتیجه‌ی آن قند خون (گلوکز) افزایش پیدا می‌کند. علل متعددی برای ایجاد دیابت وجود دارد و بر همین اساس دیابت انواع متفاوتی دارد؛ اما همه انواع دیابت دارای یک ویژگی مشترک هستند و آن‌هم افزایش سطح قند خون است.
به دنبال مصرف غذا مخصوصاً غذاهای حاوی کربوهیدرات، غذا در دستگاه گوارش ما هضم شده و سرانجام به‌صورت گلوکز یا همان قند ساده وارد خون میشود که به آن قند خون گفته میشود. قند خون یک ماده حیاتی برای سلامتی بدن است؛ زیرا انرژی لازم برای فعالیت و ادامه حیات همه سلول‌های بدن را تأمین می‌کند.
انسولین یکی از هورمون‌های اصلی بدن ما است که از پانکراس یا لوزالمعده ترشح میشود، یکی از کاره‌ای مهم انسولین این است که سبب ورود قند خون به داخل سلول‌های بدن شده تا انرژی موردنیاز بدن تأمین شود؛ بنابراین اختلال در عملکرد یا ترشح این هورمون سبب میشود که قند در خون تجمع پیدا کند و علائمی را که نشانگر قند خون بالا هستند بروز دهد. درواقع، دیابت وقتی حادث میشود که در میزان ترشح هورمون انسولین و یا عملکرد آن اختلال ایجادشده و سلول‌های بدن قادر به استفاده از قند خون نیستند و قند در خون افزایش می‌یابد.
علائم شایع دیابت در کودکان و بزرگسالان اغلب شامل احساس تشنگی، تکرر ادرار و افزایش حجم ادرار، گرسنگی مداوم، میل زیاد به غذا و خوراکی‌های شیرین، کاهش وزن، تاری دید، احساس خستگی، مورمور شدن انگشتان است. البته، علائم دیابت از فردی به فرد دیگر می‌تواند متفاوت باشد و یا حتی می‌تواند بدون علامت باشد.
در صورت بروز علائم شایع دیابت لازم است برای تشخیص آن به پزشک مراجعه شود. پزشک متخصص پس از بررسی‌های لازم و انجام تست‌های دقیق مانند آزمایش قند خون ناشتا (FBS)، قند خون دوساعته (OGTT) و آزمایش قند خون سه‌ماهه (HbA1c) می‌تواند ابتلا یا عدم ابتلا به دیابت را تشخیص دهد. لازم به ذکر است تفسیر نتایج این آزمایشات به عهده پزشک است. همچنین برای تشخیص نوع دیابت انجام تست‌ها، معاینات تکمیلی و گرفتن شرح‌حال کامل توسط پزشک متخصص الزامی است.
در جدول زیر محدوده قند خون ناشتا و دوساعته برای تشخیص دیابت، پیش دیابت و شرایط غیر دیابت ذکرشده است که تشخیص نهایی به عهده پزشک می‌باشد.
نکته:
انجام تست قند خون با دستگاه تست قند خون (گلوکومتر) و نتایج آن، معیار قابل‌اعتمادی برای تشخیص دیابت نیست اما ابزار مناسبی است که به کنترل قند خون کمک می‌کند.
اختلال در عملکرد یا ترشح انسولین می‌تواند باعث بروز انواع مختلف دیابت شود. از انواع دیابت می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
دیابت نوع یک، نوعی بیماری خود ایمنی است که به دلیل تخریب سلول‌های بتای پانکراس توسط سیستم ایمنی بدن رخ می‌دهد. درنهایت با کاهش تعداد و عملکرد سلول‌های بتا، میزان ترشح انسولین در بدن بسیار کاهش می‌یابد و درنتیجه باعث افزایش شدید قند خون میشود. فرد مبتلابه دیابت نوع 1 به دلیل کمبود شدید انسولین نیاز به تزریق مداوم انسولین دارد. علت اصلی این بیماری هنوز ناشناخته است و درمورد علت آن فرضیه‌های وجود دارد.
دیابت نوع دو به دلیل کاهش تدریجی ترشح انسولین از سلول‌های بتای پانکراس و مقاومت به انسولین در سلول‌های بدن اتفاق می‌افتد. بروز دیابت نوع دو با سبک زندگی ارتباط مستقیم دارد و برای پیشگیری از دیابت نوع دو می‌توان از اصلاح سبک زندگی کمک گرفت تا به میزان قابل‌توجه ای ریسک ابتلا به آن را کاهش داد.
در ایران حدود 10-8% از کل مادران باردار موقتاً به دیابت بارداری مبتلا می‌شوند؛ که در سه‌ماهه دوم یا سوم بارداری تشخیص داده میشود. در اکثر موارد بعد از پایان بارداری قند خون مادر به محدوده طبیعی برمی‌گردد، البته در برخی موارد ممکن است بالا بودن قند مادر ادامه پیدا کند. ریسک ابتلا به دیابت نوع 2 در آینده برای مادرانی که دیابت بارداری را تجربه کرده‌اند، بیشتر است.
پیش دیابت و یا دیابت پنهان، شرایطی است که در آن میزان قند خون بالاتر از نرمال است ولی نه به‌اندازه‌ای که در محدوده دیابت نوع دو قرار بگیرد. با اصلاح سبک زندگی مثل کنترل وزن، کاهش استرس، رژیم غذایی سالم، افزایش فعالیت بدنی و اجتناب از دخانیات می‌توان پیش دیابت را کنترل کرد و از پیشرفت آن به دیابت نوع دو پیشگیری کرد.
علاوه بر دیابت نوع یک، نوع دو و دیابت بارداری، انواع دیگری از دیابت وجود دارد که علل بروز آنها نیز متفاوت است. سایر انواع دیابت شامل:
با توجه به این موضوع که انواع دیابت به دلایل مختلفی ایجاد می‌شوند، روند کنترل و پیشگیری از آن متفاوت است. باوجود تمام پیشرفت‌های علمی و پزشکی که تا امروز صورت گرفته، هنوز درمان قطعی برای دیابت وجود ندارد اما دیابت و عوارض آن قابل‌کنترل و پیشگیری است. اصول کنترل دیابت شامل کنترل وزن، تغذیه سالم، ورزش و فعالیت بدنی کافی، پرهیز از دخانیات، مصرف صحیح داروها و آموزش دیابت است.
بیشتر بخوانید:
بیماری دیابت براثر قطع تولید انسولین و یا عدم کارکرد مناسب آن در بدن به وجود می آید. انسولین هورمونی است که مواد غذایی قندی و نشاسته و… را در بدن به انرژی تبدیل می نماید. تا کنون علت بروز این بیماری کشف نشده است ولی گمان می رود که زمینه مساعد ژنتیکی و عوامل محیطی همچون چاقی و بی تحرکی در ابتلا به این بیماری نقش موثری داشته باشد. درکشورما، حدود 8 میلیون نفر (کودک و بزرگسال) به انواع دیابت مبتلا هستند، ولی متاسفانه تعداد اندکی از این افراد از شرایط خود آگاهاند و یا به کنترل صحیح و دقیق قند خون می پردازند.
پزشک متخصص می تواند با آزمایش قند خون ناشتا (FBS) و یا قند خون دو ساعته (OGTT)، که معیاری از عملکرد لوزالمعده و ترشح انسولین را بدست می دهند، تعیین کند که آیا شما در دوره دیابت پنهان قرار دارید و یا به آن مبتلا گشته اید. در صورتی که آزمایش قندخون ناشتای شما، عددی بین 100 تا 125 باشد نشانگر آن است که شما در دوره دیابت پنهان قرار دارید و چنانچه این رقم 126 یا بیشتر از آن باشد بیانگر ابتلای کامل دیابت است. در آزمایش قند خون دو ساعته، ابتدا به صورت ناشتا و سپس دو ساعت بعد از نوشیدن یک محلول نسبتا غلیظ قندی، میزان گلوکز موجود در خون شما اندازه گیری می شود. چنانچه نتیجه این آزمایش عددی بین 140 تا 199 باشد، بیانگر دیابت پنهان و اگر 200 یا بیشتر از آن باشد، ابتلای به آن را نشان می دهد.
علم مدرن به ما این امکان را داده است که به طور مؤثر دیابت را تشخیص داده و مدیریت کنیم، اما این داستان از کجا شروع شد؟
این اختلال با نام های مختلف از هزاران سال قبل توسط دانشمندان ثبت شده است و اولین مورد این بیماری توسط پزشک مصری هِسی ـ رَع (Hesy-Ra) در سال 1552 قبل از میلاد ثبت شده است. او مشاهده کرد که این بیماری باعث ضعف و بی‌حالی بیماران میشود و یکی از علائم آن تکرر ادرار است. امروزه می‌دانیم یکی از علائم اصلی دیابت، تکرر ادرار است.
مورد دیگر دیابت در سال 600 قبل از میلاد در هند توسط یک پزشک هندو به نام ساشراتا (Sushrata) ثبت شده است. او نام این بیماری را بر اساس طعم شیرین ادرار، medumeha یا ادرار شیرین نامید. ساشراتا نمونه‌ها را با مورچه‌ها آزمایش می‌کرد و جذب مورچه‌ها به ادرار بیمار نشان‌دهنده ابتلای او به دیابت بود. او علاوه بر تشخیص این بیماری، ورزش و تغییر رژیم غذایی را نیز به عنوان نوعی درمان بررسی نمود.
اولین بار این بیماری با عنوان “دیابت” در سال 150 میلادی توسط پزشک یونانی آراتئوس (Arateus) معرفی شد. او ماهیت تخریبی این بیماری را به صورت “ذوب شدن بدن و اندام‌ها و خروج آنها از ادرار” توضیح داد و اظهار داشت که این بیماری مزمن به سرعت منجر به مرگ میشود. آراتئوس این اختلال را از روی تکرر ادرار تشخیص می‌داد و برنامه درمانیش اقداماتی برای “تقویت معده” بود؛ مثلاً نوشیدن شراب بدون شکر (dry wine) را توصیه می‌کرد!
در قرن پنجم میلادی دیابت توسط پزشکان هندی به نوع 1 و نوع 2 تقسیم شد. در این زمان مشاهده شد که دیابت نوع 2 بیشتر در افراد “چاق و ثروتمند” وجود دارد و ارتباطی میان اضافه وزن با دیابت نوع 2 کشف شد.
در قرون وسطا برای تشخیص شرایط بالینی بیماری دیابت، پزشکان از بررسی ظاهری ادرار (اوروسکوپی) بر اساس رنگ، مزه و بوی ادرار استفاده میکردند. افرادی با عنوان “تست کننده ادرار” مأموریت مزه کردن ادرار را داشتند و اگر مزه ادرار شیرین بود، بیمار به عنوان دیابتی شناخته می‌شد. برای انعکاس طعم شیرین بیماری دیابت، نام این بیماری به “دیابت ملیتوس” تغییر یافت.
در سال‌های بعد، حدود قرن 17 و 18 پزشکان شروع به یافتن ارتباط بین تغییرات رژیم غذایی با مدیریت دیابت نمودند. پزشک فرانسوی آپولینه بوکارد (Apollinaite Bouchardet) مشاهده کرد علائم دیابت در بیمارانی که مقدار معینی غذا می‌خورند، بهبود می‌یابد. درنتیجه باعث شد او به عنوان بخشی از درمان برای هر شخص رژیم غذایی اختصاصی در نظر بگیرد. با کشف ارتباط بین لوزالمعده (پانکراس) و دیابت توسط اسکار مینکوفسکی (Oskar Minkowski) و جوزف ون مرینگ (Joseph von Mering) در سال 1889، راهی برای دانشمندان فراهم شد تا روی عملکرد لوزالمعده در تنظیم قند خون تمرکز کنند. تا سال 1910 ارتباط مستقیمی بین دیابت نوع 1 و نبود انسولین یافت نشد. ده سال بعد، اولین درمان با انسولین به طور موفقیت‌آمیز انجام شد.
از این زمان به بعد، تشخیص و درمان با سرعت پیش رفت. پزشکان جدید برای تشخیص دیابت نیازی به مزه کردن ادرار نداشتند و روش‌های آسانتر و مؤثرتری مانند نوارهای آزمایش ادرار و سنجش گلوکز اختراع شدند. این روش‌ها فقط یک داده واحد را ارائه میکردند و به منظور رقع این مسئله، آزمایش A1c با اندازه‌گیری و بررسی سطح قند خون طی چند ماه ایجاد شد که هنوز نیز به طور گسترده مورد استفاده قرار می‌گیرد. اگرچه تست HbA1c یکی از متداول‌ترین روش‌ها است، سایر روش‌های جدید آزمایش از جمله تست قند خون ناشتا، تست تحمل گلوکز خوراکی و آزمایش گلوکز مویرگی استفاده میشود.
امروزه بیماری دیابت به سرعت قابل تشخیص و درمان است و بیماران با کسب آگاهی و آموزش‌های مرتبط با کنترل دیابت، زندگی سالم و طولانی خواهند داشت.
» دیابت نوع یک: در این دسته از مبتلایان، تولید انسولین در بدن به طور کامل قطع می شود، در نتیجه قند موجود نمی تواند وارد سلولها شده انرژی بدن را تامین نماید و همین مسئله افزایش شدید قند خون را سبب می شود.حدود 5% تا 10% کل دیابتی ها، مبتلایان نوع 1 تشکیل می دهند.
» دیابت نوع دو: در این دسته از مبتلایان، بدن نسبت به انسولین مقاوم می شود در این حالت انسولین ترشح شده تاثیری برروی جذب قند ندارد و یا ترشح آن به میزان کافی صورت نمی گیرد.
» دیابت بارداری: حدود 4% از کل بانوان در طول زمان بارداری موقتاً به این نوع دیابت مبتلا می شوند.
» دیابت پنهان: در این دسته از افراد میزان قند خون بالاتر از نرمال است ولی نه تا حدی که بتوان آن ها را در گروه مبتلایان دیابت نوع 2 قرار داد.
طبق آمار ارائه شده حدود 5-6 درصد افراد 3 تا 69 ساله در شهر تهران مبتلا به دیابت هستند. مطالعات نشان داده است که نصف افراد دیابتی بررسی شده در ایران قبل از انجام مطالعات از بیماری خود آگاهی نداشتند.
میزان شیوع انواع دیابت در نواحی مختلف ایران متفاوت است. به عنوان مثال، طبق بررسی های انجام شده بیشترین میزان شیوع بیماری دیابت در شهر یزد وجود داشته است. (3/16 درصد)
طبق مطالعات اخیر 14 – 23% ایرانیان بالغ بالای 30 سال دیابتی هستند یا دچار عدم تحمل گلوکز (IGT) می باشند. تقریباً 25% موارد IGT در آینده دچار دیابت می شوند.
60 – 70 در صد افراد دیابتی دچار آسیب عصبی می شوند که ممکن است منجر به قطع پا در آنها گردد. در حدود 15 % این افراد زخم پای ناشی از دیابت مشاهده شده است.
طبق بررسی های به عمل آمده ایران جزو کشورهایی است که به میزان زیاد در معرض خطر ابتلا به دیابت قرار دارد و بروز دیابت در ایران رو به افزایش است.
10 کشوری که دارای بیشترین تعداد مبتلایان به دیابت هستند به ترتیب عبارت از : هند، چین،ایالات متحده امریکا، اندونزی، روسیه، ژاپن، امارات متحده عربی، پاکستان، برزیل و ایتالیا
منابع