هموگلوبین ای وان سی
با استفاده از دستگاه تست قند خون می‌توانیم در هر ساعت از شبانه‌روز از مقدار قند خون مطلع شویم که می‌تواند به تصمیم‌گیری‌های روزانه ما در مورد کنترل قند خون کمک نماید ولی برای آگاهی از کنترل قند خون در درازمدت نیاز به معیار دیگری داریم. آزمایش هموگلوبین ای وان سی یا Hemoglobin A1c و یا HbA1c این امکان را فراهم می‌کند و راهی برای ارزیابی مدیریت قند خون طی ۲ الی ۳ ماه اخیر است.
آزمایش هموگلوبین ای‌وان‌سی چیست و چگونه انجام می‌شود؟
هموگلوبین پروتئینی است که داخل گلبول‌های قرمز قرار دارد و وظیفه حمل اکسیژن در خون را بر عهده دارد. هموگلوبین می‌تواند به گلوکز موجود در خون متصل شود و این ترکیب تا پایان عمر گلبول قرمز (تقریباً ۹۰ تا ۱۲۰ روز) پایدار است. بر این اساس هر چه میزان قند خون ما در طول ۲ تا ۳ ماه گذشته بالاتر از مقدار هدف باشد، درصد بیشتری از هموگلوبین با گلوکز ترکیب خواهد شد که این اساس آزمایش ای‌وان‌سی را تشکیل می‌دهد.
این آزمایش در آزمایشگاه و به درخواست پزشک معالج انجام می‌شود و نیازی به ناشتا بودن ندارد. همچنین نتیجه این آزمایش ارتباطی با نوع تغذیه و فعالیت بدنی و یا وضعیت روحی شما در روز آزمایش ندارد؛ ولی اگر دچار هرگونه کسالت هستید بهتر است انجام آزمایش HbA1c را به بعد از بهبودی موکول کنید زیرا این احتمال وجود دارد که نتیجه آزمایش به طور کاذب تغییر کند.
از آنجایی که روش‌های اندازه‌گیری HbA1c در آزمایشگاه‌های مختلف، متفاوت است، نتایج این آزمایش نیز متفاوت خواهد بود. بنابراین همیشه با پزشک خود در مورد انتخاب آزمایشگاه و تحلیل نتیجه آزمایش HbA1c مشورت کنید و ترجیحاً همیشه به یک آزمایشگاه مشخص برای انجام این آزمایش مراجعه نمایید.
نتیجه این آزمایش به صورت درصد در برگه آزمایش گزارش می‌شود. توجه داشته باشید محدوده هدف HbA1c در دیابت باید با نظر پزشک تعیین شود. البته بر اساس آخرین استاندارد انجمن دیابت آمریکا محدوده هدف HbA1c برای اکثر بزرگسالان غیر باردار مبتلا به دیابت کمتر از ۷ درصد توصیه می‌شود.
اینکه شما چند بار در سال باید آزمایش HbA1c بدهید بسته به نظر و توصیه پزشک معالج دارد. اما عموماً توصیه آن است هر سه تا شش ماه یک‌بار HbA1c بررسی شود.
اهمیت کنترل هموگلوبین ای‌وان‌سی در محدوده هدف چیست؟
همانطور که اشاره شد، HbA1c نشان دهنده وضعیت مدیریت دیابت در درازمدت است و مطالعات مختلف نشان داده است که حفظ آن در محدود هدف تأثیر چشم‌گیری در کاهش بروز و پیشرفت عوارض درازمدت دیابت خواهد داشت. البته باید در نظر داشت تحلیل درست HbA1c بدون در نظر گرفتن نوسان قندهای روزانه ممکن نیست و این دو باید در کنار هم در نظر گرفته شوند.
آیا روش دیگری برای اندازه‌گیری هموگلوبین ای‌وان‌سی وجود دارد؟
در حال حاضر دستگاه‌هایی با عنوان Point-of-care (POC) A1c وجود دارند که در برخی مراکز درمانی و یا پژوهش‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند و با سرعت بالاتری و مقدار خون کمتری نتیجه HbA1c را مشخص می‌کنند. اما در مورد دقت نتایج آنها کماکان بحث وجود دارد و معمولاً توصیه می‌شود که از این دستگاه‌ها برای پایش و نه تشخیص دیابت استفاده شود.
اخیراً یک نمونه از این دستگاه‌ها به نام Afinion™ HbA1c Dx test از طرف سازمان غذا و داروی آمریکا تائید شده است.
تفاوت eAG با هموگلوبین ای‌وان‌سی چیست؟
ممکن است در برگه نتیجه آزمایش علاوه بر HbA1c مقادیر eAG نیز گزارش شود. eAG مشابه چیزی است که هنگام کنترل قند خون توسط دستگاه‌های تست قند خون مشاهده می‌کنید اما با میانگین تست قندهای شما یکی نیست بلکه نشان دهنده میانگین سطح قند خون شما در ۲۴ ساعت شبانه‌روز است و با میزان HbA1c ارتباط مستقیم دارد به صورتی که هر چه HbA1c بالاتر باشد، eAG متناظر با آن نیز بالاتر خواهد بود.
در پایان ذکر این نکته لازم است که آزمایش HbA1c به هیچ عنوان جایگزین آزمایش‌های روزانه شخصی قند خون نمی‌شود و نمی‌تواند به عنوان مثال آن را مبنای اضافه یا کم کردن مقدار تزریق روزانه انسولین قرار داد. در واقع جهت کنترل مؤثر دیابت انجام مرتب تست قند خون و نیز آزمایش HbA1c هر ۳ تا ۶ ماه یک‌بار، بسته به نظر پزشک، به یک اندازه از اهمیت برخوردارند.
منابع
مطالب مرتبط: خود مدیریتی دیابت
بیشتر بخوانید
مدیریت دیابت نیازمند دانش و مهارت های عملی بسیاری است که تسلط بر آنها می تواند کیفیت زندگی با دیابت را دگرگون سازد. کتابی دیابت، راه درمان شما را با راهکارهای زندگی سالم با دیابت آشنا می سازد.