لیپوهایپرتروفی

انسولین مهمترین داروی کنترل دیابت در افراد مبتلا به دیابت نوع 1 و بعضی از افراد مبتلا به دیابت نوع 2 است؛ بنابراین آموزش اصولی تزریق انسولین می‌تواند تأثیر بسزایی در مدیریت دیابت داشته باشد.

یکی از مشکلات رایجی که با عدم آشنایی با اصول تزریق صحیح انسولین در ارتباط است، لیپودیستروفی یا آسیب بافت چربی زیرپوستی است. لیپودیستروفی ممکن است به شکل لیپوهایپرتروفی (بزرگ و متورم شدن بافت چربی) و یا لیپوآتروفی (از بین رفتن بافت چربی) باشد. لیپوهایپرتروفی شایع‌ترین نوع تغییر بافت چربی زیرپوستی است که باعث می‌شود بافت چربی به شکل متورم، برآمده یا محدب به همراه تغییراتی در بافت نمایان شود و به ‌ندرت نیز ممکن است با تغییر در رنگ پوست و یا رویش مو همراه باشد.

عوامل موثر در ایجاد لیپوهایپرتروفی

مهمترین علت ایجاد لیپوهایپرتروفی، تزریق مکرر انسولین در یک محل و استفاده مکرر از یک سرسوزن است. عوامل دیگری مانند استفاده طولانی مدت از انسولین، تعداد زیاد دفعات تزریق، تزریق در مناطق کوچک نیز در ایجاد آن مؤثر هستند.

استفاده از چندین محل تزریق در یک روز، استفاده مداوم و مکرر از یک منطقه و تزریق در یک نقطه مشخص از ویژگیهای عدم گردش در محل تزریق است که احتمال ابتلا به لیپوهایپرتروفی را افزایش میدهند.

سرنگها و سرسوزنها برای یک بار تزریق مناسب هستند. استفاده مکرر از یک سرسوزن با افزایش ریسک لیپوهایپرتروفی، افزایش حباب هوا در قلم، نشت انسولین، مسدود شدن سر سوزن، درد و خونریزی هنگام تزریق در ارتباط است. با شناسایی عوامل موثر در ایجاد لیپوهایپرتروفی می توانید از ایجاد آن پیشگیری کنید.

تأثیر لیپوهایپرتروفی بر روی مدیریت دیابت

در محلی که چربی آن آسیب ‌دیده و به عبارتی دچار لیپوهایپرتروفی شده است، سرعت جذب انسولین کاهش می‌یابد و مدیریت دیابت سخت و دشوار خواهد شد. از پیامدهای لیپوهایپرتروفی و تأثیر آن در کنترل قند خون می‌توان به نوسانات قند خون، افزایش تعداد دفعات افت قند، افت قندهای غیرمنتظره، افزایش ای‌وان‌سی (HbA1c)، افزایش احتمال کتواسیدوز دیابتی، افزایش نیاز به انسولین و هزینه‌های مرتبط به آن اشاره کرد. با توجه به تأثیرات لیپوهایپرتروفی لازم است که افراد مبتلا به دیابت با علت‌های ایجاد آن و راهکارهای پیشگیری از آن آشنا شوند.

معاینه و تشخیص لیپوهایپرتروفی

افرادی که انسولین تزریق میکنند، لازم است سالانه از نظر وجود لیپوهایپرتروفی در تمام محلهای تزریق انسولین مورد معاینه و ارزیابی قرار گیرند. در صورت وجود سابقه لیپوهایپرتروفی لازم است معاینه ها در دفعات بیشتری انجام شود.

برای تشخیص لیپوهایپرتروفی معاینه چشمی، لمسی و گاهی سونوگرافی مورد نیاز است. یکی از راههای تشخیص لیپوهایپرتروفی، تست نیشگون است. بر اثر نیشگون گرفتن، پوست سالم بین دو انگشت جمع میشود، اما در صورت وجود لیپوهایپرتروفی، با نیشگون پوست تغییری نمیکند.

برای معاینه و تشخیص لیپوهایپرتروفی لازم است معاینه از روی پوست و بدون لباس انجام شود. همچنین دمای اتاق متعادل و نور کافی باشد.

مدیریت لیپوهایپرتروفی

اگر با لیپوهایپرتروفی در محلی مواجه شدید؛ نگران نباشید و برای مدیریت بهتر این شرایط به نکات زیر توجه کنید:

در صورت مشاهده و یا لمس لیپوهایپرتروفی، با ماژیک آن را مشخص کنید، ابعادش را اندازه گیری کنید و یا از فاصله یک متر، بدون فلش عکس بگیرید تا در معاینه های بعدی روند بهبود را بررسی کنید.

حتما پزشک و کادر درمانی خود را از وجود لیپوهایپرتروفی مطلع کنید.

از تزریق در منطقه لیپوهایپرتروفی خودداری کنید چرا که انسولین تزریق شده در این محل به کندی جذب میشود.

با تغییر محل تزریق انسولین از محل لیپوهایپرتروفی به محل سالم، ممکن است لازم باشد انسولین کمتری استفاده کنید؛ میزان این تغییر از فردی به فرد دیگر متغیر است و با اندازه گیری تست قند قابل کنترل است.

با استفاده از گردش صحیح در محل تزریق و تعویض به موقع سر سوزنها از آسیب به بافتهای سالم جلوگیری کنید.