آنچه در خصوص درمان مؤثر دیابت باید بدانیم
دیابت (قند خون بالا) یک بیماری متابولیک مزمن و شایع در دنیا به حساب می‌آید. بر اساس آخرین آمارهای منتشرشده در دهمین اطلس فدراسیون جهانی دیابت، در حال حاضر بیش از 537 میلیون نفر در جهان به دیابت مبتلا هستند؛ به‌عبارت‌دیگر از هر 10 نفر در دنیا، یک نفر به دیابت مبتلا است. همین‌طور بر اساس نتایج آخرین مطالعات انجام‌شده در سال 1400، شیوع دیابت در افراد بالغ ایرانی 14% می‌باشد که نشان‌دهنده رشد سریع این بیماری در کشور ایران است و نکته قابل‌توجه این است که نزدیک به 90 درصد افراد مبتلا به دیابت نوع دو هستند.
هیچ‌یک از انواع دیابت در حال حاضر درمان قطعی ندارند ولی دیابت نوع دو قابل‌پیشگیری بوده و می‌توان بروز آن را به تعویق انداخت. داده‌های پژوهشی موجود، نشان می‌دهد که در صورت بروز دیابت، تغییر رفتار و سبک زندگی، بهره‌گیری از مهارت‌های خود مراقبتی و شروع به موقع و صحیح داروها می‌توانند با کنترل قند خون و قند سه ماهه (HbA1c) تا حد زیادی از عوارض دیابت پیشگیری کنند و یا بروز آنها را به تأخیر اندازد.
اینرسی درمانی چیست؟
ازآنجایی‌که دیابت یک بیماری مزمن و پیشرونده است و نیاز به مراجعه مکرر به پزشک و مصرف مداوم دارو و یا تغییر در نوع و مقدار دارو برای کنترل مؤثر قند دارد. در بسیاری موارد فرد دیابتی خسته شده و پیروی از برنامه درمانی را رها می‌کند که می‌تواند سبب عدم کنترل قند خون و تسریع بروز عوارض دیابت گردد. تأخیر در شروع درمان اولیه دیابت و یا عدم مراجعه به پزشک در فواصل مناسب برای تغییر نوع و یا مقدار داروها و همچنین عدم پیروی از الگوی صحیح درمانی و داروهای جدید توسط بیمار به نام اینرسی درمانی تعریف‌شده است.
در سال‌های اخیر با وجود افزایش گزینه‌های درمانی و در دسترس بودن فناوری‌های جدید، اینرسی درمانی به‌عنوان یکی از موانع مهم عدم دستیابی به اهداف درمانی استاندارد برای بسیاری از افراد مبتلا به دیابت مطرح‌شده است. تأخیر در شروع درمان مؤثر دیابت می‌تواند به دلایل مختلفی رخ بدهد و همه اعضای تیم درمان شامل فرد دیابتی، پزشک معالج، سیستم‌های ارائه‌دهنده خدمات درمانی، تولیدکنندگان دارو و تجهیزات مرتبط با دیابت در این روند نقش دارند و همگی می‌توانند به کاهش آن کمک کنند.
ازآنجایی‌که کنترل قند خون و مدیریت دیابت بیمار محور است و فرد دیابتی نقش مؤثر و مهمی در این مورد دارد، لازم است عوامل بروز اینرسی درمانی برای هر فرد شناخته شود تا بتواند از بروز آن پیشگیری کند.
چرا درمان به موقع دیابت و رفع اینرسی درمانی اهمیت دارد؟
اینرسی درمانی که به شکل تأخیر در شروع به موقع درمان دیابت یا عدم پایبندی به داروهای تجویزشده و یا مقاومت در برابر شروع داروهای جدید دیده می‌شود، می‌تواند منجر به عدم کنترل قند خون، افزایش ای وان سی، عدم کنترل فشارخون و چربی خون، آسیب به چشم‌ها (رتینوپاتی)، آسیب به کلیه‌ها یا نارسایی کلیه (نفروپاتی)، آسیب به اعصاب (نوروپاتی)، زخم پای دیابتی و همچنین بیماری‌های عروقی و مشکلاتی چون سکته قلبی، نارسایی قلب و سکته مغزی شود.
چرا افراد دیابتی در برابر شروع یا تغییر درمان مقاومت می‌کنند؟
پژوهش‌ها نشان داده‌اند که اینرسی درمانی رایج است و ۵۰% از بیماران مبتلا به دیابت نوع ۲ را تحت تأثیر قرار می‌دهد. عوامل متعددی می‌توانند در بروز اینرسی درمانی توسط فرد دیابتی نقش داشته باشند. برخی از این عوامل می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
• انکار کردن دیابت
• عدم آشنایی کافی با داروهای جدید دیابت و عدم پذیرش درمان با انسولین
• ناآشنایی با مصرف صحیح داروها
• دشواری در تغییر سبک زندگی
• عدم دریافت آموزش استاندارد و مدیریت دیابت
• دشواری در مراجعه به موقع به پزشک معالج
• محدودیت دسترسی به خدمات درمانی
• بروز افسردگی
یکی از عوامل مهم در بروز اینرسی درمانی، عدم تبعیت دارویی است. عدم تبعیت دارویی یعنی: عدم پایبندی به داروهای تجویزشده و یا مقاومت در برابر شروع داروهای جدید. یکی از موارد نسبتاً شایع، امتناع از پذیرش انسولین درمانی است که به آن مقاومت به انسولین روانشناختی نیز گفته می‌شود. علت‌های مختلفی ازجمله لزوم مصرف مادام‌العمر انسولین، دشوار بودن تزریق انسولین برای برخی افراد مخصوصاً سالمندان یا افرادی با مشکلات بینایی، ترس از افت قند خون، کافی نبودن آموزش و حمایت خود مدیریتی دیابت در عدم پذیرش انسولین در دیابت نوع دو نقش دارد. عدم تبعیت دارویی در مورد داروهای خوراکی نیز دیده می‌شود که می‌تواند به‌صورت انتظارات غیر واقع‌بینانه از تأثیر داروها و قطع دارو بدون مشورت با پزشک باشد.
سایر مسائل خاص بیمار مانند وجود افسردگی و بی‌تفاوتی به درمان نیز می‌تواند منجر به بروز اینرسی درمانی شود که ممکن است تشخیص داده نشده و به‌طور مناسب به آنها پرداخته نشود. متأسفانه طبق گزارش‌های پزشکی، افسردگی در میان افراد مبتلا به دیابت نوع دو شیوع بالایی دارد و احتمال مقاومت به شروع انسولین در بیماران دیابتی مبتلا به افسردگی بیشتر است.
از سوی دیگر، کم بودن پوشش بیمه‌ای، هزینه بالای درمان و دارو نیز در تصمیم‌گیری افراد در مورد مصرف دارو نقش دارند؛ بنابراین درک موانع مؤثر بر تمایل یا توانایی افراد برای انجام اقدامات درمانی و بهبود پذیرش مصرف دارو ضروری است.
راهکارهایی برای درمان موفق و مؤثر دیابت و غلبه بر اینرسی درمانی
اولین قدم برای درمان موفق و مؤثر دیابت بررسی دلایل مختلف اینرسی درمانی و پیدا کردن راهکارهای مناسب آن است. با توجه به اینکه اینرسی درمانی از اولین روزهای تشخیص دیابت شروع می‌شود، لازم است از زمان تشخیص دیابت، آموزش و مشاوره اولیه به فرد دیابتی ارائه گردد.
آموزش خود مراقبتی دیابت یکی از راهکارهای غلبه بر اینرسی درمانی در نظر گرفته‌شده است. فرد دیابتی با شرکت در دوره‌های آموزشی با روند بیماری دیابت، اصول خود مراقبتی، نحوه مصرف صحیح داروهای خوراکی کاهش دهنده قند خون و انسولین و تغییر سبک زندگی آشنا می‌شود که درنتیجه منجر به پذیرش دیابت و کاهش اینرسی درمانی می‌شود. اگرچه طبق گزارش‌هایی که وجود دارد، حتی در کشورهایی که هزینه‌ی این آموزش‌ها تحت پوشش بیمه قرار دارند، کماکان میزان شرکت افراد دیابتی نوع دو در دوره‌های خود مدیریتی دیابت کم است که می‌تواند علل مختلفی داشته باشد. شناسایی موانع دسترسی به آموزش و رفع آنها، در دسترس بودن آموزش ها مثل دوره های آموزش‌های آنلاین، توصیه و تشویق به شرکت در دوره های آموزشی توسط پزشک و کادر درمان، حمایت و پشتیبانی بعد از آموزش توسط مشاورین همتا همگی از عواملی هستند که می توانند فرد دیابتی را تشویق به آموزش و پیروی از آموزه ها کند و در نهایت می‌تواند در کاهش اینرسی درمانی موثر باشد.
No posts found!
منابع:
Clinical Inertia – 2001
Overview of Therapeutic Inertia in Diabetes: Prevalence, Causes, and Consequences – 2020
Clinical inertia is the enemy of therapeutic success in the management of diabetes and its complications: a narrative literature review – 2020
McCoy RG, O’Connor PJ. Overcoming therapeutic inertia in type 2 diabetes care—timing, context, and appropriateness of treatment intensification. JAMA Network Open. 2021 Oct 1;4(10):e2130926-.
