نکات ضروری برای مادران دیابتی در دوران بارداری
بارداری، دوره شیرین و جذابی برای هر مادری محسوب می شود که در کنار همه شیرینی ها و جذابیت آن می تواند همراه با چالش‌هایی باشد. در مادران مبتلا به دیابت این دوران، یکی از زمانهای بحرانی و پر از استرس در مدیریت دیابت است چراکه مادر دیابتی علاوه بر استرس های خاص این دوران با مسئله نوسانات قند خون نیز روبه رو است. اهمیت مدیریت دیابت در این دوران تاحدی است که اگر نادیده گرفته شود و یا سهل انگاری شود می تواند زندگی مادر و جنین را به خطر بیاندازد. آشنایی با فیزیولوژی بارداری، تاثیر آن بر روی نوسانات قند خون، تغییر نیاز به انسولین و آشنایی با اصول کنترل قند خون می تواند برای مادر و جنین مفید و موثر باشد تا بتوانند این دوران را با سلامتی سپری کنند. رعایت نکات زیر می تواند برای مادران مبتلا به دیابت مفید باشد:
پایش منظم قند خون روزانه
خودپایشی ابزار کلیدی در مدیریت دیابت و کنترل قند خون محسوب می شود. خودپایشی قند خون در واقع اندازه گیری روزانه قند خون توسط فرد، ثبت آن، پیدا کردن الگوی قندها، تنظیم غذا، ورزش و انسولین با استفاده از این اطلاعات است. بنابراین اندازه گیری قند خون در دوران بارداری بسیار حائز اهمیت است. برای اندازه گیری قند خون در مادران دیابتی، استفاده از دستگاه تست قند (گلوکومتر) توصیه می شود. استفاده از سیستم پایش قند خون (CGM) به تنهایی در دوران بارداری برای افراد مبتلا به دیابت نوع یک توصیه نمی شود و لازم است در کنار آن از گلوکومتر هم استفاده شود اما برای افراد مبتلا به دیابت نوع 2 یا دیابت بارداری ارجحیت یا توصیه ای برای استفاده از CGM وجود ندارد. تعداد دفعات تست قند خون در دوران بارداری به نوع دیابت و داروی مصرفی بستگی دارد. به طورکلی افرادیکه از انسولین استفاده می کنند بهتر است قندهای قبل از غذا، یک یا دو ساعت بعد از اولین لقمه و قبل از خواب خود را اندازه گیری کنند. اندازه گیری قند خون بعد از غذا در این دوران می تواند سبب کاهش ریسک ماکروزومی (نوزاد با وزن بیشتر از 4 کیلوگرم در زمان تولد) شود که با افزایش قند خون بعد از غذای مادر در ارتباط است. در بعضی از شرایط مانند افت قند و بعد از درمان آن، قند بالا مخصوصا ناشتا و قبل از فعالیت های بالقوه خطرناک (مثل رانندگی) لازم است تعداد دفعات تست قند خون بیشتر شود. توصیه می شود تعیین اهداف قند خون در دوره بارداری توسط پزشک معالج و با توجه به شرایط مادر باردار تعیین شود، و حتی‌الامکان از بروز افت قندهای مکرر پیشگیری شود.
محدوده های کنترل قند خون با استفاده از سنسورهای قند (CGM) در دوران بارداری
- محدوده هدف: 140-63
- زمان در محدوده : بیشتر از 70% قندها
- زمان پایین محدوده (قندکمتر از 63): کمتر از 4% قندها
- زمان پایین محدوده (قند کمتر از 54): کمتر از 1% قندها
- زمان بالای محدوده (قند بیشتر از 140): کمتر از 25% قندها
مراقب محدوده هموگلوبین A1C باشید
تحقیقات نشان داده است به منظور کاهش ریسک ناهنجاری‌ها و عوارض مرتبط با قند بالا در جنین و مادر، لازم است قبل از بارداری ودر طی آن هموگلوبین ای وان سی(A1C) کمتر از 6% باشد البته به شرطی که دستیابی به این هدف همراه با افت قند مکرر نباشد. در صورت بروز افت قندهای مکرر، حفظ ای وان سی در محدود 6-6.5% هم می تواند در کاهش ناهنجاری های مادرزادی، زایمان پیش از موعد، پره اکلامپسی و سقط موثر باشد. در دوران بارداری به دلیل افزایش حجم خون، افزایش حجم گلبولهای قرمز خون و افزایش سرعت تخریب گلبولهای قرمز ممکن است که A1C کمتر از دوران قبل از بارداری باشد و لازم است علاوه بر اندازه گیری A1C، قند خون نیز توسط دستگاه اندازه گیری شود.
توصیه می شود برای تعیین محدوده هدف ای وان سی در دوره بارداری با پزشک معالج خود مشورت کنید.
در صورت لزوم کتون ادرار را اندازه گیری کنید
کتون ها ترکیباتی هستند که به دلایل مختلف و در اثر سوختن ناقص چربی ها به وجود می آیند. از عواملی که در ایجاد کتون تاثیر دارد می توان به گرسنگی بیش از حد، دریافت کم کربوهیدرات، کمبود انسولین به دلیل کمبود دریافت یا افزایش نیاز، عفونت، تهوع و استفراغ اشاره کرد. افزایش کتون در ادرار علاوه بر اینکه به سیستم عصبی جنین آسیب می زند می تواند شرایط خطرناکی برای مادر و جنین ایجاد کند بنابراین در صورتی که میزان کتون در ادرار متوسط تا زیاد باشد باید به سرعت به پزشک مراجعه نمود.
برنامه غذایی سالم و اصولی داشته باشید
بهتر است مادران مبتلا به دیابت یک برنامه غذایی سالم و اصولی تحت نظر متخصص یا کارشناس تغذیه داشته باشند. برنامه غذایی اصولی، برنامه ای است که باعث تامین انرژی مورد نیاز مادر و جنین، دریافت کافی مواد مغذی برای سلامت مادر و جنین، دستیابی به محدوده کنترل قند و حفظ آن، رشد جنین و وزن گیری مناسب مادر در بارداری می شود. استفاده از همه گروه های غذایی، دریافت کمتر چربی های اشباع، پرهیز از مصرف چربی های ترانس، مصرف کمتر کربوهیدرات ساده و جایگزین کردن کربوهیدرات های پیچیده می تواند به دستیابی به یک برنامه غذایی سالم کمک کند. در مادران دیابتی به منظور کاهش نوسان قند و برای پیشگیری از افت قند، مصرف منظم وعده های غذایی و 4 -2 میان وعده در طی روز توصیه می شود. مصرف دوز ثابت انسولین و الگوی مصرف ثابت کربوهیدرات می تواند در بهبود کنترل قند و کاهش خطر افت قند موثر باشد. در این دوران کاهش وزن و یا حذف گروه های غذایی و یا رژیم های کم کربوهیدرات و یا رژیم های کتوژنیک توصیه نمی شود چرا که می تواند سبب عوارض جبران ناپذیری شود.
وزن گیری مطلوب داشته باشید
مادران مبتلا به دیابت مانند سایر مادران می بایست در دوران بارداری وزن گیری مناسب و مطلوب داشته باشند. وزن گیری مطلوب در این دوران نشان دهنده رشد کافی و مناسب جنین است. افزایش یا کاهش ناگهانی وزن مادر و یا توقف در وزن گیری از عواملی هستند که لازم است به دقت بررسی شوند. میزان افزایش وزن مادر باردار و روند وزن گیری او باید توسط پزشک و متخصص تغذیه تعیین و پایش شود.
فعالیت بدنی منظم داشته باشید
ورزش و افزایش فعالیت بدنی به بهبود کنترل قند، وزن گیری مناسب و مطلوب، تقویت عضلات شکم، لگن و کمر و کاهش درد کمک می کند. در صورت نبود منع پزشکی، انجام فعالیت های ورزشی مناسب به مدت 30 دقیقه یا بیشتر با شدت متوسط در بیشتر روزهای هفته توصیه می شود.
به تنظیم دوز انسولین خود توجه کنید
در ابتدای بارداری، حساسیت به انسولین در بدن مادر افزایش می یابد و در تیجه قند خون کاهش می بابد بنابراین بسیاری از زنان مبتلا به دیابت نوع 1، با کاهش نیاز به انسولین و افزایش احتمال افت قند خون (هایپوگلایسمی)در این دوره مواجه هستند. حدودا از هفته ای شانزدهم تا هفته ی سی و ششم به بعد مقاومت به انسولین شروع به افزایش میکند و دوز انسولین مورد نیاز، افزایش می یابد که در نهایت معمولا منجر به افزایش دوز انسولین مصرفی مادر نسبت به پیش از بارداری می شود. نیاز به انسولین با نزدیک شدن به پایان سه ماهه سوم بارداری کاهش می یابد. در زنانی که پانکراس عملکرد عادی دارد، میزان ترشح انسولین همزمان با افزایش مقاومت به انسولین در فرد، افزایش می یابد در نتیجه سطح قند خون فرد در حد طبیعی حفظ می شود اما در مادران مبتلا به دیابت لازم است که قند خون به شکل مرتب اندازه گیری شود و به شکل منظم دوز انسولین مورد نیاز زیر نظر پزشک تنظیم شود.
انجمن دیابت گابریک همراه شماست
- اگر در زمان بارداری برای شما تشخیص دیابت داده شده است و یا قبل از بارداری مبتلا به پیش دیابت یا دیابت نوع دو بوده اید.شما می توانید در دوره دیابت بارداری شرکت کنید و سپس برای کسب اطلاعات بیشتر در دوره آموزشی ویژه افراد مبتلا به دیابت نوع دو شرکت کنید.
- اگر خانم باردار مبتلا به دیابت نوع 1 هستید ابتدا در دوره آموزشی ویژه افراد مبتلا به دیابت نوع یک شرکت کنید و سپس می توایند از دوره دیابت باردرای به عنوان دوره مکمل استفاده کنید.
