آمادگی و آموزش های لازم پیش از بارداری

• با اثرات قند خون بالا بر روی مادر و جنین آشنا شوید.

کنترل نبودن قند خون مادر پیش از بارداری و یا در ماه های اولیه بارداری، یعنی زمانی که ممکن است مادر از باردار بودن خود اطلاعی ندارد، سبب ایجاد مشکلات فراوانی برای مادر و جنین می شود. این مشکلات شامل طیف وسیعی از عوارض هستند که مستقیما با کنترل قند خون در دوران پیش از لقاح تا رمان زایمان در ارتباط هستند.

از عوارض جنینی می توان به ناهنجاری های مادرزادی (مشکلات قلبی و یا کلیوی)، وزن زیاد هنگام تولد (ماکروزومی)، محدودیت رشد، سقط، زایمان زودرس، سزارین، افزایش بیش از حد حجم مایع آمینوتیک (پلی هیدرامینوز)، مرگ و میر نوزاد، افت قند نوزاد در زمان تولد، اریتروسیتوز (افزایش غیرطبیعی گلبول های قرمز نوزاد)، هایپربیلی روبینمی (افزایش غیرطبیعی سطح بیلی روبین)، هایپوکلسمی (کمبود سطح کلسیم در بدن نوزاد) و دیسترس تنفسی اشاره کرد.

از عوارضی که مادر را تهدید می کند می توان به پره اکلامپسی، افزایش فشار خون بارداری، کتواسیدوز دیابتی، افزایش ریسک بیماریهای قلبی و عروقی و یا پیشرفت عوارض دیابت مانند رتینوپاتی، نفروپاتی یا نوروپاتی اشاره کرد. تمامی این موارد با قند خون بالای مادر در ارتباط هستند و با کنترل قند خون و A1c (میانگین قندهای سه ماه) می توان از بروز این مشکلات جلوگیری کرد.

به همین منظور لازم است تمامی دختران و زنان مبتلا به دیابت که در سنین باروری هستند، با اثرات قند بالا برروی جنین و تاثیر آن برروی نتایج بادراری آشنا شوند.

• برای بارداری برنامه ریزی داشته باشید.

با توجه به اهمیت کنترل قند خون در زمان لقاح و ماه های ابتدایی باردرای، لازم است که فرد با برنامه ریزی اقدام به بارداری کند. متاسفانه حتی زمانی که قند خون مادر به شکل خفیف بالاست، بارداری برنامه ریزی نشده می تواند ریسک عوارض و ناهنجاری ها را افزایش دهد. بنابراین برنامه ریزی برای بارداری و پیشگیری از بارداری های ناخواسته می تواند سبب کاهش ریسک عوارض و مشکلات مادر و جنین شود و لازم است که فرد برنامه پیشگیری موثر و کارآمدی را با کمک کادر درمان داشته باشد.

• مصرف اسید فولیک را شروع کنید.

لوله عصبی جنین در ماه های ابتدایی بارداری تشکیل می شود و کمبود اسید فولیک سبب نقص در تشکیل آن می شود، بنابراین لازم است تمامی زنان در سنین باروری جهت پیشگیری از نقایص لوله عصبی روزانه مکمل اسید فولیک را دریافت کنند.

• معاینات و آزمایشات را فراموش نکنید.

لازم است آزمایشات و معایناتی قبل از بارداری و بنا به تشخیص پزشک معالج به منظور ارزیابی عوارض دیابت و بیماری های همراه انجام شود. این معاینات مثل معاینه شبکیه یا انجام آزمایشاتی مانند A1c، چربی خون، بررسی برخی هورمون ها مانند هورمون های تیروئیدی، میزان دفع پروتئین، کراتینین، آنزیم های کبدی است.

بارداری به تنهایی عامل خطری برای ایجاد عوارض میکرووسکولار (آسیب های عروق کوچک) مثل نوروپاتی، رتینوپاتی و یا نفروپاتی نیست اما عواملی مثل مدت ابتلا به دیابت و وضعیت کنترل قند خون پیش از بارداری می تواند ریسک ایجاد و یا تشدید عوارض را افزایش دهد. از طرفی مادران مبتلا به دیابت در دوران بارداری به دلیل دیابت و وجود بیماری های همراه مثل فشارخون یا بیماریهای کلیوی بیشتر در معرض خطر ابتلا به بیماری های قلبی ـ عروقی مانند سکته و سایر مشکلات هستند بنابراین لازم است قبل از باردرای از نظر وجود سایر بیماریها مثل فشارخون، بیمار های قلبی ـ عروقی و یا کلیوی ارزیابی و درمان شوند.

• به محدوده کنترل قند خون نزدیک شوید.

زمان بارداری یکی از زمان های حساس و بحرانی است که لازم است افراد مبتلا به دیابت برای کنترل بهتر قند خون در این زمان آموزش ببینند تا بتوانند به اهداف کنترل قند خون دستیابی یابند. بر اساس توصیه ها لازم است مادران مبتلا به دیابت، حداقل 3 الی 6 ماه پیش از اقدام به بارداری، به کنترل مطلوب قند خون برسند.

اما بسیار مهم است که در مورد اهداف کنترل قند خون با پزشک معالج خود مشورت کنید.

• در مورد تغییر و تنظیم داروهای کاهش دهنده قند خون با پزشک خود مشورت کنید.

بنا به نوع دیابت و شرایط کنترل قند خون، ممکن است فرد از انسولین و یا داروهای خوراکی کاهش دهنده قند خون و یا هردو استفاده کند. با توجه به اهمیت کنترل قند خون در قبل و زمان بارداری لازم است که مادر دیابتی برای تنظیم دوز داروها و یا تغییر در نوع دارو با پزشک معالج خود مشورت نماید.

مادران مبتلا به دیابت نوع 2 که از داروهای کاهش دهنده قند خون استفاده می کنند، باید بدانند که بسیاری از این داروها برای دوران بارداری توصیه نمی شود و لازم به تغییر نوع دارو دارند. مادرانی که از مت فورمین استفاده می کرده اند، می توانند بانظر پزشک و پیش از اقدام به بارداری تا سه ماه اول به مصرف دارو را ادامه دهند، اما در ادامه باردرای و برای کنترل بهتر قند خون ممکن است نیاز به تزریق انسولین داشته باشند. داشتن اطلاعات در زمینه نیاز به تغییر دارو و یا نیاز به مصرف انسولین در این دوران می تواند به پذیرش بهتر انسولین، استفاده بهینه از آن و کنترل قندخون کمک کند.

مادران دیابتی نوع یک که تمایل به استفاده از پمپ انسولین در این دوران را دارند، لازم است پیش از اقدام به بارداری شروع به استفاده از آن بنمایند تا زمان کافی برای تمرین و سازگاری با پمپ را داشته باشند. استفاده از پمپ بدون آمادگی و آموزش در زمان بارداری می تواند کنترل قند خون را د چار مشکلاتی کند و با افزایش احتمال بالا رفتن قندها، کتواسیدوز دیابتی و یا افت قندهای مکرر همراه باشد و به همین دلیل توصیه نمی شود. پمپ انسولین برای مادران مبتلا به دیابت باردرای و یا دیابت نوع دو ارجحیت ندارد.

• در مورد سایر داروها و یا مکمل های مصرفی با پزشک مشورت کنید.

قبل از بارداری در مورد تمامی داروها و یا مکمل های که مصرف می کنید با پزشک خود مشورت کنید. بعضی از داروها و یا مکمل های غذایی برای این دوران مناسب نیستند و لازم است که قطع و یا تغییر داده شوند.

• فشار خون و چربی خون خود را کنترل کنید.

کنترل فشار خون به طور ویژه در مادران باردار مبتلا به دیابت در ایجاد نتایج مطلوب بارداری، اهمیتی حیاتی دارد. بنابراین اگر مبتلا به فشار خون هستید، باید پیش از اقدام به بارداری با پزشک مشورت نموده و درباره تغییرات دارویی مشاوره بگیرند.

در صورتی که مبتلا به چربی خون هستید و دارو مصرف می کنید باتوجه به اینکه این داروها می تواند برروی جنین اثر گذارد لازم است که برای تنظیم و تغییر نوع دارو با پزشک خود مشورت نمائید. به طور کلی در مادرانی که از داروهای ضد فشارخون و یا چربی خون استفاده می کنند، لازم است قبل از باردرای برای تغییر و تنظیم دارو با پزشک معالج خود مشورت کنند.

• به وزن مناسب برسید.

در صورت ابتلا به چاقی و یا اضافه وزن، کاهش وزن پیش از اقدام به بارداری می تواند اثرات مفید و موثری برروی کنترل قند خون و کاهش ریسک مشکلات بارداری داشته باشد. کاهش وزن به بهبود کنترل قند قبل از بارداری، مدیریت فشار و چربی خون کمک کند و می تواند ریسک مشکلات مرتبط با چاقی مانند پره اکلامپسی، ناهنجاری های مادرزادی، سزارین و ماکروزومی را در دوران بارداری کاهش دهد.

• اصول تغذیه سالم را به یاد داشته باشید.

یک برنامه غذایی سالم می تواند به کنترل قند خون و وزن کمک کند، می توانید از همین برنامه غذایی سالم برای پیش از بارداری هم پیروی کنید. در صورت لزوم از یک متخصص تغذیه برای تهیه یک برنامه غذایی سالم کمک بگیرید.

• ورزش را فراموش نکنید.

فعالیت فیزیکی یکی دیگر از اجزای مهم برنامه کنترل دیابت است. مهم ترین مسئله این است که فعالیت بدنی را به صورت بخشی از برنامه روزانه خود درآورده و حداقل 150 دقیقه در هفته فعالیت های هوازی با شدت متوسط انجام دهید. به یاد داشته باشید که فعالیت بدنی بر قند خون تاثیر دارد؛ بنابراین قند خونتان را قبل و بعد از ورزش اندازه بگیرید، به خصوص اگر از انسولین استفاده می کنید.

• خطوط قرمز را بشناسیم…

در دوران پیش از بارداری از موارد زیر پرهیز نمایید:

• حذف انسولین یا سایر داروها
• استعمال دخانیات و سیگار
• نوشیدن الکل
• استفاده از مواد مخدر

علاوه بر موارد یاد شده، کنترل استرس نیز مسئله مهمی است که باید در نظر گرفته شود. استرس بیش از حد، می تواند کنترل قند خون شما را دشوارتر نماید.

• نتیجه صبر و برنامه ریزی خود را خواهید دید.

آمادگی برای بارداری ممکن است چند ماه طول کشیده و مستلزم ویزیت های پزشکی مکرر باشد. بنابراین با صبر وحوصله و برنامه ریزی می توانید به هدف خود برسید و نتیجه آن را ببینید.