انواع و علائم نوروپاتی اتونوم در دیابت
نوروپاتی اتونوم چیست؟
نوروپاتی دیابتی اتونوم یکی از انواع نوروپاتی دیابتی و از عوارض دیابت است. اعصاب اتونوم مسئول اعمال غیرارادی مثل گوارش، تنفس، ضربان قلب و … در بدن انسان هستند و عملکرد سیستم های مختلف بدن را تنظیم می‌کنند. در صورتی که فرد مبتلا به دیابت قند خون خود را به خوبی کنترل نکند، قند خون بالا در طولانی مدت ممکن است به این اعصاب آسیب برساند. طبیعی است که این موضوع می‌تواند در عملکرد سیستم‌های غیرارادی بدن فرد مبتلا به دیابت اختلال ایجاد کند و عوارض مختلفی را در این سیستم‌ها ایجاد کند:
– قلب و عروق
– گوارش (معده، روده‌ها و …)
– مثانه
– غدد عرق
– اندام‌های جنسی
علائم نوروپاتی اتونوم
مشکلات ناشی از نوروپاتی اتونوم در افراد دیابتی به عضو آسیب دیده و شدت آسیب بستگی دارد و همراه با علائم مختلفی است.
قلب و نوروپاتی اتونوم
در صورتی که اعصاب مسئول تنظیم ضربان قلب درگیر نوروپاتی اتونوم شوند، “نوروپاتی اتونوم قلبی یا CAN” برای فرد دیابتی تشخیص داده می‌شود. در نوروپاتی قلبی فرد مبتلا به دیابت حتی در مواقع استراحت ضربان قلب بالایی خواهد داشت و قدرت تطابق ضربان قلب با فعالیت‌ها و تغییرات وضعیتی بدن کاهش پیدا می‌کند. برای مثال زمانی که فرد از حالت نشسته یا درازکش به وضعیت ایستاده در می‌آید دچار افت فشار خون می‌شود که می‌تواند با سرگیجه، تاری دید ناگهانی و حتی بی‌هوشی همراه شود. این علامت شایع‌ترین نشانه بروز نوروپاتی اتونوم قلبی در افراد مبتلا به دیابت است. عدم تحمل فعالیت بدنی نیز از علائم این نوروپاتی در افراد دیابتی به شمار می‌آید. به صورت طبیعی وقتی فعالیت بدنی افزایش می‌یابد، به دنبال آن سیستم قلبی عروقی نیز فعالیت خود را افزایش می‌دهد تا خون‌رسانی به عضلات افزایش یابد و اکسیژن مورد نیاز آن‌ها تامین شود. اما از آنجا که در افراد دیابتی مبتلا به این نوع نوروپاتی، سیستم عصبی بدن قدرت تطابق ضربان قلب و فشار خون را با توجه به حرکات بدن را ندارد، تحمل فرد در انجام فعالیت‌های بدنی کاهش می‌یابد.
عارضه دیگری که خطر آن با نوروپاتی اتونوم قلبی افزایش می‌یابد، حمله قلبی بدون علامت است. وضعیتی که در آن فرد مبتلا به دیابت دچار حمله قلبی می‌شود بدون آنکه درد و علائم معمول آن را احساس کند. این وضعیت به نام “سکته قلبی خاموش” شناخته می‌شود.
معده و نوروپاتی اتونوم
در صورتی که قند خون بالا به اعصاب تنظیم کننده فعالیت‌های معده آسیب وارد کند، فرد دچار “فلج معده یا Gastroparesis” می‌شود. فلج معده باعث اختلال در تخلیه محتویات معده می‌شود که در نتیجه آن غذا برای مدتی طولانی در معده فرد باقی می‌ماند و محتویات معده سفت می‌شود. این موضوع می‌تواند زمینه ساز عفونت‌های باکتریایی دستگاه گوارش و انسداد لوله گوارش شود. همچنین با تاخیر در تخلیه معده، هضم مواد غذایی و درنتیجه جذب قند از غذا غیریکنواخت بوده و فرد دیابتی دچار نوسانات قند خون می‌شود. همین موضوع می‌تواند کنترل قند خون را برای فرد مبتلا به دیابت سخت‌تر کند.
علائم فلج معده می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
– نفخ و درد شکم
– حالت تهوع
– سوزش معده
– تغییرات غیر قابل پیش‌بینی در قند خون
– کاهش وزن
– سیری زودهنگام
فلج معده هم مثل سایر مشکلات دیابت، با کنترل بهتر قند خون بهبود پیدا می‌کند. بنابراین افراد مبتلا به دیابت نوع یک یا نوع دو که دچار این عارضه هستند باید نسبت به کنترل قند خون در محدوده هدف توجه بیشتری داشته باشند.
مثانه و نوروپاتی اتونوم
در صورتی که اعصاب کنترل کننده مثانه درگیر نوروپاتی اتونوم شوند، پیام‌های عصبی احساس پر شدن مثانه و تنظیم دفع ادرار مختل می‌شوند. نوروپاتی اتونوم در مثانه می‌تواند مشکلات زیر را برای افراد دیابتی ایجاد کند:
– تخلیه ناکافی مثانه
– عفونت باکتریایی مثانه
– بی اختیاری ادرار
– شب ادراری
– تکرر ادرار
– جریان ضعیف ادرار هنگام دفع
غدد عرق و نوروپاتی اتونوم
نوروپاتی می‌تواند عملکرد غدد عرق را در بدن فرد دیابتی مختل کند. این غدد در پوست با تعریق، به تنظیم دمای بدن کمک می‌کنند و همچنین رطوبت پوست را حفظ می‌کنند. با اختلال در کار غدد عرق پوست، فرد ممکن است یکی از دو حالت زیر را تجربه کند:
– تعریق بیش از حد
– تعریق کم (در نتیجه خشکی شدید و ترک خوردن پوست، بخصوص در پاها)
به دنبال کاهش تعریق و خشکی پوست، فرد می‌تواند خارش پوستی و ترک‌های پوستی را تجربه کند. در صورتی که ترک‌های پوستی در کف پاهای فرد ایجاد شود می‌تواند زمینه‌ساز عفونت‌های باکتریایی پوست شده و احتمال زخم پای دیابتی را افزایش دهد. توصیه می‌شود در صورت تجربه خشکی پوست پاها در کنار مراقبت‌های روزانه از پاها از کرم‌های آبرسان مخصوص پا استفاده کنید تا از ترک خوردن پوست پاها جلوگیری شود و برای خشکی بدن میتوانید از کرم‌های مرطوب کننده بدن استفاده کنید.
اندام‌های جنسی و نوروپاتی اتونوم
سلامت جنسی افراد مبتلا به دیابت با وضعیت کنترل قند خون آن‌ها مرتبط است. در صورت عدم کنترل قندخون و بروز نوروپاتی اتونوم عملکرد اندام‌های جنسی را در این افراد می‌تواند مختل شود. در این شرایط فرد ممکن است علائم زیر را تجربه کند:
– عدم برانگیختگی جنسی
– عدم موفقیت در انزال و تجربه ارگاسم (اوج لذت جنسی)
– خشکی مجرای واژینال در خانم‌های مبتلا به دیابت
و غیره.
درمان نوروپاتی اتونوم:
برای درمان نوروپاتی اتونوم، مثل سایر عوارض دیابت، اولین قدم پیشگیری است. با کنترل قند خون در محدوده هدف فرد می‌تواند از بروز نوروپاتی دیابتی جلوگیری کند. اما در صورت بروز نوروپاتی اتونوم، با کنترل قند خون به صورت مناسب میتوان از پیشروی نوروپاتی پیشگیری کرد. همچنین در صورت نیاز، پزشک با توجه به محل آسیب و شدت آن داروهایی برای بیمار تجویز می‌کند که در کاهش علائم و کنترل عوارض موثر است. متاسفانه در مراحل پیشرفته نوروپاتی، از آنجا که اعصاب بدن قابلیت ترمیم ندارند این عارضه می‌تواند برگشت ناپذیر باشد.
