چرا انواع انسولین وجود دارد و کدام مناسب شما می باشد؟
انسولین، یکی از مهم‌ترین هورمون‌های بدن است. اختلال در عملکرد و یا ترشح آن می‌تواند سبب افزایش قند خون و دیابت شود. ازاین‌رو در بعضی از افراد دیابتی لازم است برای مدیریت دیابت و کنترل قند خون از این هورمون به شکل دارویی استفاده شود. بنابراین یکی از سؤالات رایج در اغلب افراد مبتلابه دیابت که از انسولین استفاده می‌کنند این است که
• چرا انواع مختلفی از انسولین در بازار دارویی وجود دارد؟
• کدام‌یک از انواع انسولین‌ها برای من مناسب است؟
برای پاسخ به این سؤالات لازم است با تاریخچه، ساختار و عملکرد انسولین‌ها بیشتر آشنا شویم.
به‌طورکلی، تاریخچه کشف انسولین به 100 سال پیش برمی‌گردد و از آن زمان تابه‌حال پیشرفت‌های زیادی در نحوه تولید انسولین‌ها اتفاق افتاده که باعث شده مشخصات و پروفایل انسولین‌ها تغییراتی داشته باشد تا این انسولین‌ها بتوانند ازنظر عملکردی بیشتر به انسولین طبیعی بدن نزدیک شوند و نحوه استفاده از آن‌ها راحت‌تر شود. به‌عنوان‌مثال تغییراتی که در زنجیره پروتئینی انسولین‌های آنالوگ ایجادشده است، باعث شده که انسولین‌های آنالوگ تنوع بیشتر و پروفایل متفاوتی نسبت به انسولین‌های انسانی داشته باشند.
همه انسولین‌ها (چه انسانی و چه آنالوگ) ویژگی‌های منحصربه‌فردی مانند زمان شروع اثر، اوج اثر و طول اثر دارند که به آن پروفایل انسولین گفته می‌شود. این ویژگی‌ها به‌صورت زیر تعریف می‌شوند:
- زمان شروع اثر: زمانی است که در آن انسولین پس از تزریق شروع به فعالیت می‌کند. با توجه به زمان شروع اثر، می‌توان زمان مناسب برای تزریق انسولین را مشخص کرد.
- زمان اوج اثر: زمانی است که انسولین پس از تزریق به حداکثر فعالیت خود می‌رسد. اطلاع از زمان اوج اثر، برای پیش‌بینی زمان احتمالی افت قند خون و پیشگیری از آن، مصرف مقدار و نوع میان وعده و انجام ورزش مفید است.
- طول اثر: کل مدت‌زمان فعال بودن انسولین در بدن است که به تعیین دفعات و فاصله تزریق انسولین کمک می‌کند.
بنابراین انسولین‌ها بر اساس پروفایل خود به 4 دسته تقسیم‌بندی می‌شوند که شامل:
– انسولین‌های سریع اثر (Rapid-acting)
– انسولین‌های کوتاه اثر (Short-acting)
– انسولین متوسط اثر (Intermediate-acting)
– انسولین طولانی اثر (Long-acting)
در ادامه در مورد این انسولین‌ها بیشتر توضیح خواهیم داد.
- انسولین‌های سریع اثر (Rapid-acting)
پروفایل عملکرد انسولین‌های آنالوگ سریع اثر
انسولین‌های سریع اثر، انسولین‌های آنالوگ هستند که بلافاصله تا 15 دقیقه بعد از تزریق شروع به اثر می‌کنند و ۲-۱ ساعت پس از تزریق به اوج اثر (بیشترین میزان اثر) می‌رسند و معمولاً ۴-2 ساعت در بدن باقی می‌مانند. زمانی که غذا در بدن هضم شده و در حال ورود به جریان خون است، انسولین سریع اثر بیشترین نقش را در انتقال قند حاصل از هضم غذا به درون سلول‌ها دارد، به همین دلیل به آن انسولین غذایی هم گفته می‌شود.
از انسولین‌های سریع اثر می‌توان به انسولین آسپارت، گلولیزین و لیسپرو اشاره کرد.
- انسولین‌های کوتاه اثر (Short-acting)
رگولار، انسولین انسانی کوتاه اثری است که به‌عنوان انسولین غذایی نیز شناخته می‌شود. شروع اثر این انسولین 30 دقیقه بعد از تزریق زیرپوستی است و بهتر است با توجه به محدوده قند خون، 30-20 دقیقه قبل از غذا تزریق شود. انسولین رگولار حدود ۳-۲ ساعت بعد از زمان تزریق به اوج اثر می‌رسد که مطلع بودن از این زمان، در کنار مدیریت فعالیت بدنی و مصرف میان وعده در زمان مناسب، به پیشگیری از افت قند خون کمک می‌کند. اثربخشی انسولین رگولار تقریباً 8 ساعت است که با در نظر گرفتن این زمان می‌توان نوبت بعدی تزریق را تعیین کرد تا از احتمال افت قند خون پیشگیری شود.
پروفایل عملکرد انسولین رگولار
- انسولین متوسط اثر (Intermediate-acting)
انسولین انسانی شیری‌رنگ یا NPH در این گروه قرار دارد. این انسولین از ترکیب یک ماده خاص (پروتامین) با انسولین رگولار تولیدشده است که باعث می‌شود جذب آن در بدن آهسته‌تر شود، درنتیجه اثر آن نسبت به انسولین رگولار دیرتر و حدود 2-1 ساعت بعد از تزریق شروع می‌شود. اوج اثر انسولین NPH در 8-6 ساعت بعد از تزریق اتفاق می‌افتد و این نکته بسیار مهمی است که توجه نکردن به آن و حذف میان وعده یا وعده غذایی بعدی می‌تواند باعث بروز افت قند خون شود. ماندگاری انسولین NPH در بدن 18-12 است. توجه داشته باشید NPH ظاهری کدر و شیری‌رنگ دارد و برای اینکه اثربخشی مطلوبی داشته باشید، لازم است کاملاً یکنواخت باشد، بنابراین پیش از تزریق باید به‌آرامی آن را کف دست بغلتانید و مخلوط‌کنید.
پروفایل عملکرد انسولین NPH
- انسولین طولانی اثر (Long-acting)
انسولین‌های طولانی اثر، انسولین‌های آنالوگ هستند که نسبت به سایر انسولین‌ها (سریع، کوتاه و متوسط اثر) اثر خود را دیرتر شروع می‌کنند و مدت بیشتری اثر آن‌ها در بدن باقی می‌ماند. زمان شروع اثر این انسولین‌ها، 2 تا 4 ساعت بعد از تزریق است و معمولاً حدود 24 ساعت در بدن باقی می‌مانند. از انسولین‌های طولانی اثر می‌توان به گلارژین و ولومیر اشاره کرد.
در مقایسه انسولین‌های آنالوگ طولانی اثر (گلارژین) در مقایسه با انسولین انسانی متوسط اثر (NPH) به طولانی‌تر بودن اثر آن‌ها و نداشتن اوج اثر (اوج اثر خفیف‌تر) می‌توان اشاره کرد. این ویژگی‌ها کمک می‌کند تا این انسولین‌ها با یک‌بار تزریق در طول شبانه‌روز در طی 24 ساعت بر قند خود به‌صورت مستمر و پیوسته اثر بگذارند. یکنواخت بودن اثر این انسولین‌ها و نداشتن اوج اثر نیز در کاهش خطر افت قند نیمه‌شب مؤثر است.
پروفایل عملکرد انسولین طولانی اثر
پروفایل عملکرد انسولین طولانی اثر
پروفایل عملکرد انسولین طولانی اثر
پروفایل عملکرد انسولین طولانی اثر
کدام‌یک از انواع انسولین‌ها برای من مناسب است؟
امروزه، همه انواع انسولین که توسط سازمان‌های غذا و دارو در دنیا تائید شده‌اند و توسط پزشکان تجویز می‌شوند، کیفیت و عملکرد مناسبی برای مدیریت دیابت و کنترل قند خون‌دارند. پزشک با توجه به عواملی مانند، سن فرد، نوع دیابت، سبک زندگی، سطح سواد، دسترسی به انسولین‌ها، پوشش بیمه، وضعیت کنترل قند، دفعات افت قند، افت قند شبانه و … و با توجه به پروفایل انسولین‌ها، انسولین مناسب فرد را توصیه می‌کند.
بنابراین انسولین تجویزشده توسط پزشک، بهترین نوع انسولین برای شماست.
