انجمن دیابت گابریک

مدیریت دیابت در شرایط بحران مثل سیل، زلزله، آتش سوزی و جنگ

زمانی که وضعیت زندگی از شرایط عادی خارج می‌شود و دچار استرس هستید ممکن است توجه به مسائل مربوط به سلامت هم کمتر شود اما همین شرایط پراسترس و بی‌توجهی به مراقبت‌های روزمرۀ مربوط به دیابت، خود می‌تواند سلامت جسمی شما را هم دچار مشکل کند. بنابراین در روزهای پراسترس بحران، مثل سیل، زلزله، جنگ و … مراقبت از حال جسم و روح حیاتی‌تر می‌شود. این شرایط بحران و استرس‌زا می‌تواند باعث نوسان قند خون در بزرگسالان و حتی کودکان مبتلا به دیابت شود. با استفاده از راهکارهای زیر می‌توانید حتی در این شرایط هم تا حدودی قندتان را مدیریت کنید و از نوسان‌های بیش‌ازحد قند و بروز عوارض دیابت جلوگیری کنید.

1- مدیریت استرس در شرایط بحران

تنش‌های روحی و استرس در شرایط بحران اثر مستقیم بر کنترل قند دارد. در شرایط بحران به‌دلیل استرس، ممکن است نیاز شما به انسولین یا داروی خوراکی تغییر کند. پس تعداد دفعات تست قند را بیشتر کنید و با دقت بیشتری عددهای قندتان را بررسی کنید.
برای مدیریت استرس در شرایط بحران می‌توانید راهکارهای زیر را در پیش بگیرید:

  • با خودتان مهربان باشید: اگر در شرایط بحران قلب‌تان تندتر می‌زند یا دچار نوسان قند شده‌اید، این علائم واکنش طبیعی بدن‌تان به شرایطی است که در آن قرار گرفته‌اید. خودتان را سرزنش نکنید و با مهربانی و آگاهی، مراقبت از خودتان را بیشتر کنید؛
  • نفس عمیق بکشید: فقط ۵ دقیقه تنفس کنترل‌شده (۴ ثانیه دم، ۴ ثانیه مکث، ۶ ثانیه بازدم) می‌تواند اضطراب را کاهش دهد؛
  • کمی حرکت کنید: ۱۰ دقیقه پیاده‌روی یا نرمش سبک در فضای امن، نه‌تنها حال روانی شما را بهتر می‌کند، بلکه به تنظیم قند خون هم کمک می‌کند؛
  • اخبار را آگاهانه دنبال کنید: در شرایط بحران، فقط ۱۵ تا ۳۰ دقیقه پی‌گیری اخبار از منابع معتبر کافی است. از شایعات، تصاویر ناراحت‌کننده یا پیام‌های هیجانی در شبکه‌های اجتماعی فاصله بگیرید تا ذهنتان آرام‌تر بماند؛
  • با دیگران گفت‌وگو کنید: دربارۀ اخبار با افراد مورد اعتماد صحبت کنید. گفت‌وگو، حس انزوا را کم و اضطراب را سبک‌تر می‌کند؛
  • به خودتان استراحت دیجیتال بدهید: چند ساعتی در روز گوشی را کنار بگذارید. به جای آن موسیقی گوش بدهید یا کتاب بخوانید؛
  • با کودکان آرام و صادق باشید: از آن‌ها بپرسید چه چیزی شنیده‌اند یا چه احساسی دارند. پاسخ‌های ساده، صادقانه و متناسب با سنشان بدهید. کودکان را از اخبار دور نگه دارید و با لبخند به سؤالاتشان پاسخ دهید؛
  • با افراد مضطرب همدلی کنید: یادتان باشد هر کس با بحران به شکلی متفاوت کنار می‌آید. پس تا جای ممکن، با همدلی و آرامش در کنار هم بمانید.

2- وسایل ضروری برای مدیریت دیابت در شرایط بحران

در شرایط بحران ممکن است مجبور شوید به سرعت از منزل خارج شوید و زمان کافی برای برداشتن وسایل ضروری را نداشته باشید. بنابراین بهتر است وقتی از غیر طبیعی بودن شرایط باخبر شدید وسایل ضروری را آماده کنید تا اگر لازم شد به‌سرعت از منزل خارج شوید، بتوانید لوازم ضروری را همراه ببرید. برای این کار یک کیف یا کولۀ ضد آب بردارید و وسایل زیر را در آن بگذارید.

لوازم ضروری
  • مدارک شناسایی (برای کودکان هم دستبند ضدآب که اطلاعات شناسایی و راه ارتباط با والدین در آن نوشته شده باشد آماده کنید)
  • آب برای مصرف حداقل سه روز؛
  • کنسرو و غذای خشک (مثل بیسکوییت، میوۀ خشک و مغزها)؛
  • لباس مناسب با شرایط آب و هوا؛
  • چراغ قوه و باتری اضافه؛
  • پول نقد؛
  • دفترچه‌ای که در آن شمارۀ تماس خانواده، دوستان و محل کار، سابقۀ بیماری‌ها، داروهای مصرفی و آلرژی‌های غذایی ثبت شده باشد؛
  • آخرین آزمایش‌هایی که انجام داده‌اید؛
تجهیزات دیابت
  • دستبند دیابت؛
  • دستگاه تست قند و تجهیزات لازم برای اندازه‌گیری قند؛
  • باتری اضافه برای دستگاه تست قند؛
  • چند بسته نوار تست قند اضافه؛
  • یک بطری خالی برای جمع‌آوری سوزن‌های استفاده شده؛
  • خوراکی مناسب برای درمان افت قند (مثل قند یا آبمیوۀ صنعتی)؛
  • داروها (به اندازۀ مصرف حداقل یک ماه)؛
  • سرسوزن یا سرنگ برای تزریق انسولین؛
  • سنسور قند اضافه (درصورتی که از سنسور استفاده می‌کنید)؛
  • کارت شناسایی دیابت معتبر؛

3- نگهداری از انسولین در شرایط بحران

در شرایط بحران که ممکن است دسترسی به انسولین سخت‌تر شود، لازم است از انسولین‌ها به شکل صحیح و اصولی نگهداری شود. انسولین را در معرض گرما، نور خورشید، سرما و یخ قرار ندهید. انسولین را هرگز در فریزر یا مستقیم روی یخ یا پک یخ نگذارید. دمای زیر صفر می‌تواند اثربخشی انسولین را از بین ببرد؛ حتی اگر ظاهر آن سالم باشد؛
انسولین بازنشده باید در یخچال و در دمای ۲ تا ۸ درجۀ سانتی‌گراد بماند. بیشتر انسولین‌ها را می‌توان پس از باز شدن (اولین استفاده) تا ۲۸ روز یا چهار هفته در دمای اتاق (تا حداکثر ۳۰ درجۀ سانتی‌گراد) نگهداری کرد.. اما در شرایط بحران ممکن است به یخچال دسترسی نداشته باشید یا برق قطع شود. در ادامه راهکارهایی برای سالم ماندن انسولین در این شرایط آمده است.

نگهداری از انسولین در زمان قطعی برق
  • درِ یخچال را تا حد امکان باز و بسته نکنید تا دمای داخل آن ثابت بماند؛
  • انسولین را در طبقات میانی یخچال قرار دهید. چون این قسمت‌ها دمای یکنواخت‌تری دارند.
نگهداری از انسولین در زمان نبود یخچال

اگر قطعی برق بیشتر از ۱ تا ۲ ساعت طول کشید یا اصلاً به یخچال دسترسی نداشتید، یکی از این روش‌ها را برای نگهداری انسولین استفاده کنید:

  • چند پک یخ یا بطری آب یخ‌زده داخل کلمن یا فلاسک بگذارید، انسولین‌ها را در یک دستمال حوله‌ای بپیچید و داخل ظرف پلاستیکی درب‌دار قرار دهید و بعد این ظرف را در کلمن یا فلاسک کنار پک یخ یا بطری آب یخ زده قرار دهید. حتما مطمئن شوید انسولین‌ها مستقیم با یخ در تماس نباشد. تماس مستقیم انسولین با یخ می‌تواند باعث یخ‌زدگی و خرابی آن شود.
  • از کیف‌های مخصوص خنک نگهدارندۀ انسولین استفاده کنید. این کیف‌ها بدون نیاز به برق، باطری یا یخ کار می‌کنند. این کیف‌ها از دو کیف داخلی و خارجی تشکیل شده‌اند که در جدار کیف داخلی دانه‌های ژلاتینی وجود دارد. این دانه‌ها با جذب آب به خود شارژ می‌شوند. در گرمای محیط، آب جذب‌شده به‌تدریج تبخیر می‌شود و داخل کیف را خنک نگه می‌دارد. این کیف‌ها را می‌توانید از داروخانه‌ها یا فروشگاه‌های تجهیزات پزشکی تهیه کنید.
  • می‌توانید دو گلدان سفالی بدون لعاب که یکی بزرگ‌تر و دیگری کوچک‌تر است را انتخاب کنید. گلدان کوچک را در گلدان بزرگ‌تر قرار دهید و فضای بین دو گلدان را با شن پر کنید و روی شن آب بریزید. با تبخیر آب موجود در شن‌ها، گلدان کوچک خنک می‌شود و می‌توانید انسولین‌ها را در گلدان کوچک نگهداری کنید. البته لازم است روی دوتا گلدان را با پارچه نخی بپوشانید.

4- آشنایی با انواع انسولین برای شرایط بحران

به هیچ عنوان دارو یا انسولین خود را در شرایط بحران قطع نکنید؛ در شرایط بحران ممکن است دسترسی به انسولین‌ها محدود شود. بنابراین بیشتر از هر زمان دیگری لازم است با انواع انسولین آشنا باشید تا درصورت دسترسی نداشتن به انسولین‌های همیشگی خود، با مشورت پزشک نوع مشابهی که در دسترس هست را جایگزین کنید و در این شرایط هم بتوانید قندتان را مدیریت کنید.
می‌توانید برای تهیۀ انسولین‌های خود به داروخانه‌های محل اقامت خود مراجعه کنید و درصورت مواجه شدن با هرگونه کمبود یا تخلف با سامانۀ ۱۹۰ سازمان غذا و دارو تماس بگیرید.
یادتان باشد دربارۀ شرایطی که مجبور به تغيير انسولین تزریقی خود هستید حتما با پزشکتان صحبت کنید و دستورالعمل‌های لازم را بگیرید.
همچنین به یاد داشته باشید در هیچ شرایطی تزریق انسولین به‌خصوص انسولین پایه را قطع نکنید. در ادامه انواع انسولین‌ها آورده شده است.

انواع انسولین‌های قلمی سریع‌اثر یا غذایی

  • انسولین آسپارت: قلم نوورپید، قلم رپیدسولین
  • انسولین گلولیزین: قلم اپیدرا: این قلم‌ها برای مدیریت قند دو ساعت بعد از غذا استفاده می‌شود و با اجازۀ پزشک، می‌توانید با هم جایگزین کنید و با همان دوز مشابه تزریق کنید.

انواع انسولین‌های قلمی طولانی‌اثر یا پایه

  • انسولین گلارژین (100-U): قلم لانتوس، قلم بازاگلار، قلم بازالین، قلم گلاین، قلم پرسیتوس، قلم گلاريتوس: این قلم‌ها روزانه در ساعت مشخص باید تزریق شوند و در هیچ شرایطی نباید قطع شوند. این قلم‌ها را با اجازۀ پزشک می‌توانید با هم جایگزین کنید و با دوز مشابه تزریق کنید.

دربارۀ انسولین‌های پایۀ زیر توجه داشته باشید، تغییر انسولین تنها با راهنمایی پزشک انجام شود:

  • انسولین گلارژین (300 –U): قلم توجئو
  • انسولین دتمیر: قلم لومیر

انواع انسولین‌های قلمی مخلوط

  • انسولین آسپارت و آسپارت پروتامین: قلم نوومیکس، قلم ویتاسپالِن میکس
  • انسولین آسپارت و دِگلودِک: قلم رایزودِگ: این قلم‌ها ترکیبی از انسولین غذایی و انسولین پایه است که برای مدیریت هر دو قند ناشتا و دو ساعت بعد از غذا استفاده می‌شود و باید روزانه باتوجه‌به دستور پزشک استفاده شود.

توصیه می‌کنیم برای تغییر انسولین‌ حتما با پزشک خود مشورت نمایید.

انواع انسولین‌های ویالی

  • ویال انسولین رگولار R یا شفاف: مدیریت قند دو ساعت بعد از غذا
  • ویال ان‌پی‌اچ (NPH): مدیریت قند ناشتا

توجه داشته باشید در شرایطی که نیاز به تغییر انسولین‌های قلمی به انسولین‌های ویالی داشتید حتما دستورالعمل این تغییر را از پزشک خود بپرسید.

درنهایت

وقتی شرایط بحران پیش می‌آید فرصت کمی دارید برای این که فکر کنید چه اقدامی باید انجام دهید. پس بهتر است از قبل برای این شرایط آمادگی داشته باشید تا بتوانید بهتر عمل کنید. کیف لوازم ضروری را همیشه آماده داشته باشید و هر سال تاریخ انقضای مواد غذایی و تجهیزات پزشکی آن را بررسی و در صورت نیاز جایگزین کنید. وسایل لازم برای نگهداری از انسولین در شرایط بحران را هم از قبل تهیه کنید. همچنین سعی کنید همیشه بیشتر از نیاز یک ماه دارو داشته باشید تا درصورت پیش آمدن شرایط بحران دچار کمبود دارو نشوید. با رعایت این نکات می‌توانید با نگرانی کمتری از بحران عبور کنید.