آشنایی با الگوهای تغذیه‌ای و هرم غذایی دیابت

الگو‌های تغذیه‌ای در کشورهای مختلف

آمریکا: مدل بشقاب من (MyPlate)

وزارت کشاورزی ایالات متحده (USDA) برای راهنمایی تغذیه‌ای از مدل بشقاب تغذیه‌ای استفاده می‌کند. این مدل شامل پنج گروه اصلی غذایی (میوه‌ها، سبزی‌ها، غلات، پروتئین و لبنیات) است و بر محدودیت مصرف قندهای ساده، چربی‌های اشباع و الکل تأکید دارد. این مدل می‌تواند به‌عنوان یک نمونۀ موفق از بشقاب سالم دیابت برای افراد بالای ۲ سال در نظر گرفته شود.

ایرلند: هرم تغذیه‌ای

ایرلند در راهنمای غذایی خود که در سال ۲۰۱۲ منتشر شده و در سال‌های ۲۰۱۵ و ۲۰۱۶ به‌روز شده است، بر انعطاف‌پذیری در انتخاب غذا تأکید دارد. این مدل که برای افراد بالای ۵ سال طراحی شده است، شامل پنج قفسۀ اصلی غذایی است که هرکدام براساس نوع مواد غذایی دسته‌بندی شده‌اند و می‌تواند در برنامه‌ریزی غذایی دیابت استفاده شود.

این قفسه‌ها شامل:

• قفسۀ ۱: سبزی‌ها و میوه‌ها
• قفسۀ ۲: نان و غلات سبوس‌دار، سیب‌زمینی، ماکارونی و برنج
• قفسۀ ۳: شیر، ماست و پنیر
• قفسۀ ۴: گوشت، مرغ، ماهی، تخم‌مرغ، لوبیا و آجیل
• قفسۀ ۵: روغن‌های مایع، جامد و سس‌ها

قفسۀ بالای این هرم جدا شده است و شامل غذاها و نوشیدنی‌هایی است که چربی، قند و نمک بالایی دارند و نباید هرروز مصرف شوند.

ژاپن: فرفرۀ راهنمای تغذیه‌ای

این مدل که در سال ۲۰۰۵ معرفی شد، از روی اسباب‌بازی سنتی ژاپنی طراحی‌شده است. این فرفره به‌صورت یک مخروط معکوس طراحی شده است که در آن مواد غذایی از بالا به پایین به ترتیب شامل غلات (برنج، نان، نودل و ماکارونی)، سبزیجات (شامل سالاد، سبزی‌ها پخته و سوپ)، پروتئین (ماهی، تخم‌مرغ و گوشت)، لبنیات و میوه‌ها قرار دارند.

ایران: هرم غذایی ایرانی

 ایران برای اولین بار راهکارهای غذایی مبتنی بر مواد غذایی را در سال 1990 منتشر کرد و 4 بار بعد از آن بازبینی شد. آخرین بازنگری آن در سال 2015 انجام شد. این توصیه‌ها برای همۀ افراد بالای 2 سال، ازجمله افرادی که در معرض خطر ابتلا به بیماری‌های مزمن مرتبط با رژیم غذایی هستند، در نظر گرفته شده است.

راهنمای غذای ایرانی، هرمی است و به شش گروه و چهار طبقه تقسیم شده است:

• طبقۀ زیرین: نان و غلات
• طبقۀ دوم: میوه و سبزی‌ها
• طبقۀ سوم: گوشت و جانشین‌های آن، شیر و لبنیات، حبوبات و مغزها
• طبقۀ چهارم و رأس هرم: خوراکی‌های متفرقه شامل چربی‌ها و قندها

در این راهنما توصیه‌هایی برای انجام فعالیت بدنی و محدودیت مصرف غذاهای فراوری شده که نمک، قند و چربی زیادی دارند، مطرح شده است.

همان‌طور که ملاحظه کردید، هر کشور براساس فرهنگ غذایی و اهداف سلامتی جامعۀ خود، توصیه‌های مرتبط با تغذیۀ سالم را طراحی و منتشر می‌کند و باید در نظر داشت که این توصیه‌ها برای عموم جامعه است و برای پیشگیری از ابتلا به بیماری‌های مزمن غیر واگیر مانند چاقی، پرفشاری خون، دیابت نوع دو، بیماری‌های قلبی‌عروقی و… مطرح شده است؛ بنابراین هیچ‌کدام لزوماً بهترین الگو نیستند و باید باتوجه به نیازهای فردی هر شخص و با راهنمایی متخصص تغذیه استفاده شوند.

الگوهای تغذیه‌ای توصیه‌شده برای افراد مبتلابه دیابت

رعایت تغذیه مناسب دیابت یکی از اصول اولیه مدیریت دیابت است و پیروی از این الگو می‌تواند به بهبود وضعیت قند خون کمک کند. افراد دیابتی باید برنامۀ غذایی متناسب با فعالیت بدنی و داروهای مصرفی خود داشته باشند. این برنامه شامل:

• تنظیم مقدار مصرف کربوهیدرات، پروتئین و چربی برای دستیابی به تغذیه مناسب دیابت
• حفظ وزن سالم و استفاده از روش‌های مؤثر مانند بشقاب سالم دیابت
• افزایش آگاهی دربارۀ برچسب‌خوانی مواد غذایی و تغذیه در خارج از منزل
• تنظیم رژیم غذایی بر اساس شرایط خاص مانند سلیاک

در برنامه‌ریزی غذایی، روش‌هایی مانند بشقاب سالم دیابت، شاخص گلیسمیک، بار گلیسمیک و شمارش کربوهیدرات می‌توانند مورد استفاده قرار گیرند که باید زیر نظر پزشک و متخصص تغذیه تنظیم شود.

همچنین طبق استاندارهای مدیریت دیابت، آموزش‌های تغذیه‌ای دیابت باید علاوه‌بر زمان تشخیص دیابت به‌صورت سالانه یا در زمان بروز مشکلات ناشی از دیابت، تغییر شرایط زندگی و گذر از کودکی و ورود به دورۀ نوجوانی تکرار شود. برای آموزش درزمینۀ مدیریت دیابت می‌توانید در کلاس‌های گابریک شرکت کنید.

کدام را انتخاب کنیم؟

هر کشور با توجه به فرهنگ غذایی و نیازهای سلامتی جامعۀ خود، مدل‌های تغذیه‌ای متنوعی ارائه کرده است. این راهکارها به پیشگیری از بیماری‌های مزمن مانند دیابت نوع دو کمک می‌کنند اما انتخاب بهترین الگوی غذایی باید باتوجه به نیازهای فردی و با راهنمایی متخصصین تغذیه صورت گیرد. استفاده از مدل‌هایی مانند هرم غذایی دیابت و بشقاب سالم دیابت می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی افراد دیابتی کمک کند.