بیماری سلیاک
سلیاک یک بیماری خودایمنی است، به این معنی که سیستم ایمنی بدن به سلولهای روده حمله کرده و به آنها آسیب می رساند. در بیماری سلیاک، بدن نسبت به گلوتن واکنش نشان می دهد. گلوتن به گروهی از پروتئین ها گفته می شود که در گندم، چاودار، و جو یافت می شود. زمانی که فرد مبتلا گلوتن مصرف کند، سیستم ایمنی بدن وی فعال شده و به سطح جذبی روده آسیب می رساند. در نتیجه پرزهای روده قادر نخواهند بود وظایف خود را به خوبی انجام دهند. بنابراین جذب ویتامینها، مواد مغذی و حتی داروها با مشکل مواجه می شود.
علائم بیماری سلیاک:
این بیماری نشانگان متعددی دارد اما مبتلایان برخی از آنها را احساس می کنند. برای مثال اکثرا اسهال، مشکلات گوارشی، کاهش وزن و مشکلات معده را تجربه می کنند. علائم عمومی سلیاک عبارتند از: اسهال، نفخ، تهوع، زخم دهان، کاهش وزن، ریزش مو، و آنمی.
درکودکان نارسائی رشد، آتروفی عضلانی، تاخیر در بلوغ، از دست دادن اشتها، مشکلات عصبی، و استئومالاسی (نرمی استخوان) نیز ممکن است دیده شود. علائم در بزرگسالان ضعیف تر است و بصورت خستگی، کم خونی، ناباروری، استئوپروز (پوکی استخوان)، درد مفاصل، زخم دهان و نوروپاتی نمایان می شود.
درمان
بیماری سلیاک مانند حساسیت به یک ماده غذایی خاص نیست، سلیاک با حساسیت به گلوتن متفاوت است. افرادی که حساس به گلوتن هستند در پاسخ به دریافت گلوتن علائم مشابه سلیاک دارند ولی تست های خونی آن ها برای سلیاک منفی بوده و آسیب روده ای ندارند. مبتلایان به سلیاک لازم است تمام عمر از مصرف مواد غذایی حاوی گلوتن اجتناب نمایند.
مواد غذایی که باید محدود شوند عبارتند از:
گندم، جو (و هر محصولی که حاوی مالت جو باشد از جمله نوشیدنی های حاوی مالت)، بلغور گندم، چاودار
آیا مصرف جو دوسر در سلیاک مجاز است؟
برخی مبتلایان به سلیاک، به جو دوسر نیز حساسیت دارند. زیرا جو دوسر حاوی پروتئینی به نام آونین است که به لحاظ ساختار بسیار شبیه گلوتن می باشد. گرچه بیشتر مبتلایان به سلیاک میتوانند جو دوسر را تحمل کنند اما معمولا در ابتدای تشخیص، پزشک به آنها توصیه می کند که در 6 ماه اول جو دوسر استفاده نکنند تا علائم بیماری کمی بهبود یابد. گرچه مصرف جو دوسر برای اکثر مبتلایان مشکلی به وجود نخواهد آورد اما باید توجه داشته باشیم که در همان کارخانه ای که گندم، جو و چاودار تهیه می شوند تولید نشده باشد. چون در این صورت ممکن است به گلوتن آلوده باشند.
آلودگی مواد غذایی با گلوتن
حتی مقادیر اندکی گلوتن میتواند در کوتاه مدت منجر به بروز علائم و در بلند مدت باعث آسیب بافت روده در مبتلایان به سلیاک گردد. به همین دلیل لازم است بیماران دقت داشته باشند که مواد غذایی که تهیه میکنند به گلوتن آلوده نشده باشد.
رژیم غذایی فاقد گلوتن
مواد غذایی که به طور طبیعی فاقد گلوتن هستند. ازجمله سبزیجات، میوه ها، گوشت، ماهی، پنیر، شیر، تخم مرغ، سیب زمینی، کینوا، برنج، گندم سیاه و حبوبات (نخود، لوبیا و عدس)
غذاهای فرایند شده ای که روی برچسب اطلاعات تغذیه ای آنها عبارت (فاقد گلوتن) درج شده باشد.
بیماران باید همیشه برچسب مواد غذایی را به دقت مطالعه کنند و از فاقد گلوتن بودن محصولات اطمینان حاصل کنند.
حساسیت بیماران سلیاکی به گلوتن متفاوت است، ولی بیماران باید بدانند که گاهی اگرچه علامت بالینی در اثر مصرف گلوتن ممکن است وجود نداشته باشد ولی آسیب به سلول های روده ای اتفاق می افتد.
جایگزین های عاری از گلوتن
نان های بدون گلوتن که با آرد برنج یا آرد نشاسته سیب زمینی تهیه شده باشند، و پاستای بدون گلوتن.
سلیاک و دیابت نوع یک
علاوه بر علائمی که در بالا ذکر شد، افت قندهای مکرر نیز می تواند یکی از نشانگان بیماری سلیاک در مبتلایان به دیابت نوع یک باشد. زیرا بدن آنها قادر به استفاده از کربوهیدرات برای تولید انرژی نیست.
آیا رژیم غذایی فاقد گلوتن روی کنترل قند خون اثرگذار است؟
اگر شما مبتلا به دیابت باشید و سلیاک نیز برایتان تشخیص داده شود، سطح قند خون شما پس از شروع رژیم عاری از گلوتن تغییر می کند. چون حذف گلوتن از رژیم غذایی باعث بهبود روده و بهبود جذب مواد مغذی و کربوهیدراتها خواهد شد.