دیابت بارداری نوعی از دیابت است که به طور ناگهانی در دوران بارداری تشخیص داده میشود در حالیکه مادر باردار تا قبل از این دوره، مبتلا به دیابت نبوده است. تشخیص به موقع دیابت بارداری اهمیت بسیاری دارد چرا که میتوان با تشخیص به موقع آن، خطر عوارض قند بالا در بارداری مانند وزن بالای نوزاد (ماکروزومی)، سقط جنین، مرده زایی و مسمومیت بارداری (پره اکلامسی) را کاهش داد.
دیابت بارداری در اکثر موارد با اصلاح عادات غذایی و فعالیت بدنی قابل کنترل است. با توجه به اینکه بارداری دوره حساسی است و ابتلا به دیابت بارداری میتواند نگران کننده باشد، فرد با کمک افراد متخصص و یادگیری اطلاعات صحیح میتواند با احساسات مختلف ناشی از آن به خوبی کنار بیاید و با مدیریت مناسب قند خون در این دوره، بارداری موفقی را پشت سر بگذارد.
روند طبیعی در بارداری شامل تغییرات هورمونی به منظور تامین انرژی مورد نیاز برای مادر و فرزند به همراه افزایش وزن مادر است. در این شرایط بدن مادر به انسولین بیشتری نیاز دارد و اگر نتواند انسولین کافی تولید کند، قند خون بالا می‌رود و او به دیابت بارداری مبتلا میشود.
عواملی که باعث افزایش احتمال ابتلا به دیابت بارداری میگردد (ریسک فاکتور های ابتلا به دیابت بارداری)
اگر فردی یک یا چند مورد از این عوامل خطر را داشته باشد، احتمال ابتلا به دیابت بارداری در او افزایش می یابد. لذا اگر پاسخ شما به اکثر سوالات زیر بله پیشنهاد میشود که با پزشک خود مشورت کنیید. این عوامل عبارتند از:
افزایش قند خون در هر زمانی از دوران باردرای میتواند اتفاق بیافتد اما با توجه به اینکه دیابت بارداری معمولا در سه ماهه سوم ایجاد میشود، آزمایش‌های غربالگری و تشخیص دیابت بارداری برای تمام مادران باردار باید در هفته 24 تا 28 بارداری انجام شود.
از طرفی به دلیل افزایش شیوع دیابت، توصیه میشود که همه خانم‌ها قبل از بارداری با انجام آزمایش‌های قند خون از نظر ابتلا به دیابت بررسی شوند. همچنین توصیه میشود خانم‌هایی که دارای یک یا چند مورد از عوامل خطر هستند، پیش از هفته 15 بارداری غربالگری شوند.
برای تشخیص دیابت بارداری از آزمایش قند خون استفاده میشود که در چند مرحله انجام می شود. برای انجام این آزمایش، بعد از مصرف مقدار مشخص گلوکز در دو نوبت 1ساعته و 2 ساعته، قند خون فرد اندازه گیری میشود و نتایج توسط پزشک بررسی میشود
مادران مبتلا به دیابت حاملگی، معمولا هیچ علامتی ندارند و تنها راه تشخیص آن غربالگری است. اما به طور کلی علائم قند خون بالا به شرح زیر است که ممکن است در همه افراد دیده شود:
در صورتی که مادر در دوره بارداری قند خون بالایی داشته باشد و دیابت بارداری کنترل و درمان نشود، میتواند اثرات منفی گوناگونی بر سلامت جنین داشته باشد. مانند:
هدف از درمان و کنترل دیابت بارداری حفظ قند خون مادر در محدوده طبیعی، وزن گیری مناسب مادر، رشد مطلوب جنین و کاهش عوارض قند خون بالا در مادر و جنین است. در بیشتر موارد، با رعایت اصلاح سبک زندگی (تغذیه، فعالیت بدنی و …) دیابت بارداری قابل کنترل است اما در برخی از موارد ممکن است که فرد نیاز به مصرف دارو (قرص یا انسولین) داشته باشد. نوع داروی تجویز شده بستگی به وضعیت قند خون مادر و عوامل متعدد دارد که توسط پزشک تعیین می شود.
از آنجا که یکی از اصول کنترل قند خون، رعایت یک برنامه غذایی اصولی و سالم است. توصیه می شود که خانم های باردار مبتلا به دیابت بارداری به یک مشاور تغذیه آشنا با مدیریت دیابت بارداری مراجعه کنند و برنامه غذایی مناسب دریافت کنند.
توصیه های کلی تغذیه در دیابت بارداری به شرح زیر است:
فعالیت بدنی کافی میتواند به کنترل بهتر قند خون و وزن گیری مناسب کمک کند. مناسب ترین ورزش برای خانم های باردار پیاده روی، شنا یا دوچرخه سواری است و در دوره بارداری باید از انجام ورزش هایی که در آنها احتمال ضربه به شکم، سقوط از ارتفاع یا زمین خوردن وجود دارد اجتناب شود. توصیه میشود خانم های باردار در طول هفته حداقل 150 دقیقه فعالیت بدنی داشته باشند.
توجه داشته باشید: در صورتی که پزشک برای شما تشخیص استراحت مطلق دهد، شما مجاز به ورزش کردن نخواهید بود چرا که برای سلامت شما و جنین خطراتی را همراه خواهد داشت. بنابراین ضروری است که خانم باردار در مورد امکان، نوع و میزان ورزش در دوره بارداری حتما با پزشک خود مشورت کند.
انسولین، هورمون طبیعی است که در حالت عادی در بدن انسان تولید می شود و نیاز به تزریق آن نشان دهنده این است که بدن برای کنترل قند خون به انسولین بیشتری نیاز دارد. بعضی از خانم های مبتلا به دیابت بارداری، برای کنترل قند خون و کاهش عوارض قند بالا ممکن است نیاز به تزریق انسولین داشته باشند که هیچ تاثیر منفی بر سلامت مادر و جنین نخواهد داشت.
در صورتیکه پزشک معالج انسولین را به شما توصیه کرده است، لازم است برای تزریق آن آموزشهای لازم را ببینید.
زمان های مناسب برای اندازه گیری قند خون را بشناسید که شامل:
در مورد محدوده قند خون خود با پزشک مشورت کنید.
کتون ادرار خود را اندازه گیری کنید.
کتون زمانی در بدن تولید می شود که سلول ها برای تامین انرژی خود بجای قند غذا، از ذخیره چربی بدن استفاده کنند و کتون تولید و در خون آزاد می شود. وجود کتون در خون مادر میتواند بر رشد جنین اثرات منفی و جبران ناپذیری داشته باشد بنابراین گاهی نیاز است میزان آن در ادرار اندازه گیری شود.
انجام آزمایش قند خون به منظور غربالگری دیابت
توصیه میشود خانم های مبتلا به دیابت بارداری برای بررسی وضعیت قند خون، 4 تا 12 هفته پس از زایمان آزمایشات لازم را انجام دهند. در 90-95% موارد ابتلا به دیابت بارداری، پس از زایمان قند خون فرد به محدوده طبیعی بازمی‌گردد و نیازی به ادامه درمان وجود ندارد. اما این افراد مستعد ابتلا به دیابت در سال های آینده هستند و لازم است که هر 3 سال یکبار از نظر ابتلا به دیابت مورد بررسی قرار بگیرند. در 5-10% مادران مبتلا به دیابت بارداری ممکن است پس از زایمان قند خون فرد همچنان بالا باشد و نیاز به درمان دارد.
شیردهی به نوزاد فواید بسیاری را برای مادر و جنین در پی دارد. از مزایای آن برای مادر می توان به شکل گیری ارتباط عاطفی قوی تر با نوزاد، کاهش احتمال بروز دیابت نوع دو، کاهش خطر ابتلای به سرطان های پستان و رحم، کاهش وزن راحت تر پس از زایمان و … را نام برد. همچنین تغذیه با شیر مادر تقویت سیستم ایمنی، تغذیه سالمتر، رشد عاطفی و ذهنی بهتر را برای نوزاد به دنبال دارد. در نتیجه به مادرانی که امکان شیردهی به نوزاد خود را دارند، توصیه میشود که حتی الامکان نوزادشان را با شیر خود تغذیه کنند.
اصلاح سبک زندگی به منظور پیشگیری از دیابت نوع دو
مادرانی که دیابت بارداری را تجربه کرده اند، ریسک ابتلا به دیابت در آنها افزایش می یابد. در این افراد برای پیشگیری از ابتلا به دیابت نوع 2 اصلاح سبک زندگی توصیه میشود. پیروی از یک برنامه غذایی مناسب، افزایش فعالیت بدنی، مدیریت استرس و داشتن وزن مناسب، همگی در داشتن یک سبک زندگی سالم موثر است.
دیابت بارداری نوعی از دیابت است که به طور ناگهانی در دوران بارداری تشخیص داده میشود در حالیکه مادر باردار تا قبل از این دوره، مبتلا به دیابت نبوده است. تشخیص به موقع دیابت بارداری اهمیت بسیاری دارد چرا که میتوان با تشخیص به موقع آن، خطر عوارض قند بالا در بارداری مانند وزن بالای نوزاد (ماکروزومی)، سقط جنین، مرده زایی و مسمومیت بارداری (پره اکلامسی) را کاهش داد.
دیابت بارداری در اکثر موارد با اصلاح عادات غذایی و فعالیت بدنی قابل کنترل است. با توجه به اینکه بارداری دوره حساسی است و ابتلا به دیابت بارداری میتواند نگران کننده باشد، فرد با کمک افراد متخصص و یادگیری اطلاعات صحیح میتواند با احساسات مختلف ناشی از آن به خوبی کنار بیاید و با مدیریت مناسب قند خون در این دوره، بارداری موفقی را پشت سر بگذارد.
چرا به دیابت بارداری مبتلا میشویم؟
روند طبیعی در بارداری شامل تغییرات هورمونی به منظور تامین انرژی مورد نیاز برای مادر و فرزند به همراه افزایش وزن مادر است. در این شرایط بدن مادر به انسولین بیشتری نیاز دارد و اگر نتواند انسولین کافی تولید کند، قند خون بالا می‌رود و او به دیابت بارداری مبتلا میشود.
اگر فردی یک یا چند مورد از این عوامل خطر را داشته باشد، احتمال ابتلا به دیابت بارداری در او افزایش می یابد. که در این مواقع پیشنهاد میشود که با پزشک خود مشورت کند. این عوامل عبارتند از:
دیابت بارداری چگونه تشخیص داده میشود؟
افزایش قند خون در هر زمانی از دوران باردرای میتواند اتفاق بیافتد اما با توجه به اینکه دیابت بارداری معمولا در سه ماهه سوم ایجاد میشود، آزمایش‌های غربالگری و تشخیص دیابت بارداری برای تمام مادران باردار باید در هفته 24 تا 28 بارداری انجام شود.
از طرفی به دلیل افزایش شیوع دیابت، توصیه میشود که همه خانم‌ها قبل از بارداری با انجام آزمایش‌های قند خون از نظر ابتلا به دیابت بررسی شوند. همچنین توصیه میشود خانم‌هایی که دارای یک یا چند مورد از عوامل خطر هستند، پیش از هفته 15 بارداری غربالگری شوند.
برای تشخیص دیابت بارداری از آزمایش قند خون استفاده میشود که در چند مرحله انجام می شود. برای انجام این آزمایش، بعد از مصرف مقدار مشخص گلوکز در دو نوبت 1ساعته و 2 ساعته، قند خون فرد اندازه گیری میشود و نتایج توسط پزشک بررسی میشود
علائم دیابت بارداری
مادران مبتلا به دیابت حاملگی، معمولا هیچ علامتی ندارند و تنها راه تشخیص آن غربالگری است. اما به طور کلی علائم قند خون بالا به شرح زیر است که ممکن است در همه افراد دیده شود:
آیا دیابت بارداری بر روی جنین اثر دارد؟
در صورتی که مادر در دوره بارداری قند خون بالایی داشته باشد و دیابت بارداری کنترل و درمان نشود، میتواند اثرات منفی گوناگونی بر سلامت جنین داشته باشد. مانند:
درمان دیابت بارداری
هدف از درمان و کنترل دیابت بارداری حفظ قند خون مادر در محدوده طبیعی، وزن گیری مناسب مادر، رشد مطلوب جنین و کاهش عوارض قند خون بالا در مادر و جنین است. در بیشتر موارد، با رعایت اصلاح سبک زندگی (تغذیه، فعالیت بدنی و …) دیابت بارداری قابل کنترل است اما در برخی از موارد ممکن است که فرد نیاز به مصرف دارو (قرص یا انسولین) داشته باشد. نوع داروی تجویز شده بستگی به وضعیت قند خون مادر و عوامل متعدد دارد که توسط پزشک تعیین می شود.
تغذیه در دیابت بارداری
از آنجا که یکی از اصول کنترل قند خون، رعایت یک برنامه غذایی اصولی و سالم است. توصیه می شود که خانم های باردار مبتلا به دیابت بارداری به یک مشاور تغذیه آشنا با مدیریت دیابت بارداری مراجعه کنند و برنامه غذایی مناسب دریافت کنند.
توصیه های کلی تغذیه در دیابت بارداری به شرح زیر است:
ورزش در دیابت بارداری
فعالیت بدنی کافی میتواند به کنترل بهتر قند خون و وزن گیری مناسب کمک کند. مناسب ترین ورزش برای خانم های باردار پیاده روی، شنا یا دوچرخه سواری است و در دوره بارداری باید از انجام ورزش هایی که در آنها احتمال ضربه به شکم، سقوط از ارتفاع یا زمین خوردن وجود دارد اجتناب شود. توصیه میشود خانم های باردار در طول هفته حداقل 150 دقیقه فعالیت بدنی داشته باشند.
توجه داشته باشید: در صورتی که پزشک برای شما تشخیص استراحت مطلق دهد، شما مجاز به ورزش کردن نخواهید بود چرا که برای سلامت شما و جنین خطراتی را همراه خواهد داشت. بنابراین ضروری است که خانم باردار در مورد امکان، نوع و میزان ورزش در دوره بارداری حتما با پزشک خود مشورت کند.
تزریق انسولین در بارداری
انسولین، هورمون طبیعی است که در حالت عادی در بدن انسان تولید می شود و نیاز به تزریق آن نشان دهنده این است که بدن برای کنترل قند خون به انسولین بیشتری نیاز دارد. بعضی از خانم های مبتلا به دیابت بارداری، برای کنترل قند خون و کاهش عوارض قند بالا ممکن است نیاز به تزریق انسولین داشته باشند که هیچ تاثیر منفی بر سلامت مادر و جنین نخواهد داشت.
در صورتیکه پزشک معالج انسولین را به شما توصیه کرده است، لازم است برای تزریق آن آموزشهای لازم را ببینید.
کنترل قند خون در دوران بارداری
در مورد محدوده قند خون خود با پزشک مشورت کنید.
کتون ادرار خود را اندازه گیری کنید.
کتون زمانی در بدن تولید می شود که سلول ها برای تامین انرژی خود بجای قند غذا، از ذخیره چربی بدن استفاده کنند و کتون تولید و در خون آزاد می شود. وجود کتون در خون مادر میتواند بر رشد جنین اثرات منفی و جبران ناپذیری داشته باشد بنابراین گاهی نیاز است میزان آن در ادرار اندازه گیری شود.
مراقبت های پس از زایمان در مادر مبتلا به دیابت بارداری
توصیه میشود خانم های مبتلا به دیابت بارداری برای بررسی وضعیت قند خون، 4 تا 12 هفته پس از زایمان آزمایشات لازم را انجام دهند. در 90-95% موارد ابتلا به دیابت بارداری، پس از زایمان قند خون فرد به محدوده طبیعی بازمی‌گردد و نیازی به ادامه درمان وجود ندارد. اما این افراد مستعد ابتلا به دیابت در سال های آینده هستند و لازم است که هر 3 سال یکبار از نظر ابتلا به دیابت مورد بررسی قرار بگیرند. در 5-10% مادران مبتلا به دیابت بارداری ممکن است پس از زایمان قند خون فرد همچنان بالا باشد و نیاز به درمان دارد.
شیردهی به نوزاد فواید بسیاری را برای مادر و جنین در پی دارد. از مزایای آن برای مادر می توان به شکل گیری ارتباط عاطفی قوی تر با نوزاد، کاهش احتمال بروز دیابت نوع دو، کاهش خطر ابتلای به سرطان های پستان و رحم، کاهش وزن راحت تر پس از زایمان و … را نام برد. همچنین تغذیه با شیر مادر تقویت سیستم ایمنی، تغذیه سالمتر، رشد عاطفی و ذهنی بهتر را برای نوزاد به دنبال دارد. در نتیجه به مادرانی که امکان شیردهی به نوزاد خود را دارند، توصیه میشود که حتی الامکان نوزادشان را با شیر خود تغذیه کنند.
مادرانی که دیابت بارداری را تجربه کرده اند، ریسک ابتلا به دیابت در آنها افزایش می یابد. در این افراد برای پیشگیری از ابتلا به دیابت نوع 2 اصلاح سبک زندگی توصیه میشود. پیروی از یک برنامه غذایی مناسب، افزایش فعالیت بدنی، مدیریت استرس و داشتن وزن مناسب، همگی در داشتن یک سبک زندگی سالم موثر است.
