داروهای خوراکی دیابت - انواع، اثرات و عوارض جانبی
دیابت نوع دو، یکی از بیماری‌های مزمن شایع است که با بالا رفتن قند خون مشخص میشود. کنترل قند خون با دارو یکی از راه‌های موثر برای کنترل قند در افراد مبتلا به دیابت نوع دو است. در سال‌های اخیر، شاهد پیشرفت‌های چشمگیری در زمینۀ داروهای دیابت هستیم و نسل جدیدی از داروها با مکانیسم‌های عمل متفاوت وارد بازار شده‌اند. در این مقاله، به بررسی انواع مختلف داروهای خوراکی دیابت، به‌ویژه داروهای نسل جدید و نحوۀ عملکرد آن‌ها می‌پردازیم.
داروهای خوراکی نسل اول: پایه‌ای برای درمان
سولفونیل اوره‌ها:
- مثال: گِلی‌بن‌کلامید، گلی‌کِلازید
- اثر: تحریک لوزالمعده و افزایش ترشح انسولین
- نحوۀ مصرف: با فاصلۀ 20 تا 30 دقیقه پیش از آن وعده غذایی که پزشک تعیین کرده است.
- نکتۀ مهم: به‌دلیل احتمال افت قند خون با مصرف این دسته از داروهای دیابت نوع دو، تشخیص به‌موقع و درمان افت قند خون بسیار مهم است.
گاهی فرم آهسته‌رهش این دارو تجویز میشود. در این صورت معمولاً یک بار در روز به‌همراه صبحانه توصیه میشود و نباید قرص نصف و دو بار در روز استفاده شود
بیگوانیدها:
- مثال: مِتفورمین
- اثر: کاهش مقاومت به انسولین در بدن، مهار تولید و آزادشدن قند از کبد
- نحوۀ مصرف: بهتر است همراه یا بعد از وعدۀ اصلی غذا استفاده شوند. زیرا برخی افراد در چند هفتۀ اول، با مصرف این دارو دچار مشکلات گوارشی مانند حالت تهوع و دل‌درد می‌شوند.
- نکات مهم:
- قبل از انجام سی‌تی‌اسکن یا جراحی از پزشکتان بپرسید لازم است این دارو را قطع کنید یا خیر.
- مصرف طولانی‌مدت قرص‌های این دسته ممکن است باعث کمبود ویتامین ب۱۲ شود که با مشورت پزشک، می‌توانید مکمل ویتامین ب۱۲ مصرف کنید.
گاهی این دارو به فرم آهسته‌رهش تجویز میشود. در این صورت معمولاً یک بار در روز همراه شام توصیه میشود.
مِگلیتینیدها:
- مثال: رِپاگلینید
- اثر: تحریک لوزالمعده و افزایش ترشح انسولین
- نحوۀ مصرف: 15 دقیقه قبل از آن وعدۀ غذایی که پزشک تعیین کرده است.
- نکتۀ مهم: احتمال افت قند خون با مصرف این دستۀ دارویی نسبت به سولفونیل اوره‌ها کمتر است. اما درصورت حذف وعدۀ غذایی، برای پیشگیری از افت قند خون، با نظر پزشک دوز داروی آن وعده را حذف کنید و دوز بعدی را هم دو برابر نکنید.
تیازولیدیندیون‌ها:
- مثال: پیوگلیتازون
- اثر: کاهش مقاومت به انسولین
- نحوۀ مصرف: روزانه در یک ساعت مشخص
- نکات مهم:
- مصرف این دسته از داروهای دیابت نوع دو به وعده‌های غذایی ارتباطی ندارد و با حذف وعدۀ غذایی نیازی به حذف دوز دارو نیست.
- مصرف این دارو می‌تواند با تجمع آب در بدن و افزایش وزن همراه باشد. اگر دچار بیماری قلبی‌عروقی مخصوصاً نارسایی احتقانی قلب هستید، حتماً دربارۀ مصرف این دارو با پزشک خود مشورت کنید.
داروهای خوراکی نسل جدید: هدفمندتر و مؤثرتر
مهارکننده‌های دی پپتیدیل پپتیداز-4 (DPP-4):
- مثال: سیتاگلیپتین، لیناگلیپتین
- اثر: بهبود مقدار انسولین بعد از وعدۀ غذایی
- نحوۀ مصرف: روزانه در یک ساعت مشخص
- نکات مهم:
- مصرف این دارو به وعده‌های غذایی ارتباطی ندارد و با حذف وعدۀ غذایی نیازی به حذف دوز دارو نیست.
- عوارض جانبی این داروها معمولاً خفیف است. اگر با مصرف این گروه دارویی علائمی مثل درد معده‌ای که به پشت تیر می‌کشد، استفراغ و تهوع داشتید، مصرف دارو را قطع کنید و با پزشک خود مشورت کنید.
مهارکننده‌های بازجذب‌کنندۀ سدیم-گلوکز 2 (SGLT2):
- مثال: اِمپاگلیفلوزین، داپاگلیفلوزین
- اثر: جلوگیری از بازجذب گلوکز در کلیه‌ها، دفع گلوکز از طریق ادرار و درنتیجه کاهش قند خون
- نحوۀ مصرف: صبح‌ها در یک ساعت مشخص
- نکات مهم:
- مصرف این دارو به وعده‌های غذایی ارتباطی ندارد و با حذف وعدۀ غذایی نیازی به حذف دوز دارو نیست.
- علاوه بر کاهش قند، می‌توانند به کاهش فشارخون و کاهش خطر بیماری‌های قلبی‌عروقی هم کمک کنند.
- در هفته‌های اول شروع، احتمال تکرر ادرار وجود دارد که به مرور کاهش می‌یابد.
- احتمال بروز عفونت‌های دستگاه تناسلي بانوان با مصرف این دارو افزایش می‌یابد؛ پس اگر از این دارو استفاده میکنید باید توجه ویژه‌ای به نکات بهداشتی داشته باشید.
- توصیه میشود در بیماری‌هایی که به‌طور خاص با تب و عفونت همراه هستند، با مشورت پزشک مصرف این دارو را قطع کنید.
داروهای ترکیبی دیابت: راهکاری نوین برای کنترل قند خون
داروهای ترکیبی دیابت، ترکیبی از دو یا چند داروی مؤثر در کنترل قند خون هستند که به‌صورت هم‌زمان بر مکانیسم‌های مختلف اثر می‌گذارند.
چرا از داروهای ترکیبی استفاده میشود؟
کنترل قند خون با داروهای ترکیبی دو دلیل دارد:
- اثربخشی بیشتر: ترکیب داروها، اثر هم‌افزایی دارد و به کنترل بهتر قند خون کمک می‌کند.
- افزایش انطباق بیمار با درمان: کاهش تعداد قرص‌هایی که درطول روز باید مصرف کنید، باعث میشود راحت‌تر با درمان فرایند درمان کنار بیاید.
نمونه‌هایی از داروهای ترکیبی دیابت نوع دو:
ترکیب متفورمین با سولفونیل اوره:
- مثال: متفورمین+گلی‌بن کلامید
- اثر: متفورمین به کاهش مقاومت به انسولین کمک می‌کند و گلی‌بن کلامید ترشح انسولین را افزایش می‌دهد.
- نکته: این ترکیب بعد از ساخته شدن نسل جدید داروهای ترکیبی دیابت کمتر استفاده میشود.
ترکیب متفورمین با مهارکننده‌های دی‌پپتیدیل پپتیداز:
- مثال:
- متفورمین+سیتاگلیپتین
- متفورمین + لیناگلیپتین
- اثر: کاهش مقاومت به انسولین، کاهش تولید گلوکز از کبد و بهبود سطح انسولین بعد از وعده غذایی
ترکیب متفورمین با مهارکننده‌های بازجذب کنندۀ سدیم-گلوکز2
- مثال:
- متفورمین + امپاگلیفلوزین
- متفورمین + داپاگلیفلوزین
- اثر: کاهش مقاومت به انسولین، کاهش تولید گلوکز از کبد، کاهش قند خون با دفع قند از طریق ادرار
- نکته: به‌خاطر وجود مهارکننده‌های بازجذب کنندۀ سدیم-گلوکز2، در کاهش فشارخون و خطر بیماری‌های قلبی عروقی هم مؤثر است.
ترکیب دو داروی نسل جدید: لیناگلیپتین و امپاگلیفلوزین
- اثر: بهبود سطح انسولین بعد از وعدۀ غذایی و افزایش دفع قند از طریق ادرار
ترکیب سه داروی متفورمین، امپاگلیفلوزین و لیناگلیپتین
- اثر: کاهش مقاومت به انسولین،کاهش آزاد شدن قند از کبد، بهبود سطح انسولین بعد از وعدۀ غذایی و افزایش دفع قند از طریق ادرار.
نکات مهم در مصرف انواع خوراکی داروهای دیابت نوع دو:
- رعایت دقیق دستورات پزشک: مصرف منظم داروها به مقدار تجویز شده بسیار مهم است.
- اندازه‌گیری منظم قند: با استفاده از دستگاه قند خون خانگی یا سنسور پایش مداوم قند، قندتان را مرتب اندازه بگیرید و نتایج را با پزشکتان در میان بگذارید.
- پیگیری منظم: مرتب به پزشک مراجعه کنید تا پیشرفت بیماری و اثربخشی درمان را ارزیابی کند.
- تغذیۀ سالم و فعالیت بدنی منظم: علاوه‌بر مصرف دارو، رعایت رژیم غذایی سالم و داشتن فعالیت بدنی منظم برای کنترل قند خون ضروری است. برای آموختن شیوۀ تغذیۀ سالم می‌توانید در کلاس‌های آموزشی گابریک شرکت کنید.
جهت شرکت در کلاس ها با شماره 82433-021 تماس بگیرید.
مدرسه دیابت گابریک
برای مشاهده کلاس های آموزشی کلیک کنیدتأثیر داروهای دیابت بر وزن بدن
یکی از دغدغه‌های اصلی افراد مبتلا به دیابت، علاوه بر کنترل قند خون، تغییر وزن است. بسیاری از داروهای دیابت می‌توانند باعث افزایش یا کاهش وزن شوند. داروهای ترکیبی هم از این قاعده مستثنا نیستند.
تأثیر داروهای ترکیبی بر وزن بدن به عوامل زیر بستگی دارد:
- نوع دارو: هرکدام از داروهای خوراکی دیابت می‌تواند تاثیر متفاوتی بر وزن بدن داشته باشد. به عنوان مثال رپاگلینید، گلی‌بن کلامید و گلی کلازید با افزایش ترشح انسولین، می‌توانند باعث افزایش اشتها و درنتیجه افزایش وزن شوند، درحالی‌که امپاگلیفلوزین با کاهش اشتها و افزایش دفع گلوکز از طریق ادرار معمولاً باعث کاهش وزن می‌شوند. برخی از ترکیبات دارویی، مانند ترکیبات حاوی متفورمین، سیتاگلیپتین و لیناگلیپتین معمولاً تاثیر کمی بر وزن بدن دارند.
- دوز دارو: دوز مصرفی دارو هم می‌تواند بر میزان تغییر وزن تأثیرگذار باشد.
- عوامل فردی: عوامل فردی مانند سن، جنس، سبک زندگی و وجود بیماری‌های دیگر هم می‌توانند با تاثیر دارو بر وزن بدن ارتباط داشته باشند.
انتخاب بهترین دارو برای هر بیمار، بستگی به عوامل مختلفی ازجمله نوع دیابت، سن، وزن، وجود بیماری‌های همراه و پاسخ به درمان دارد. پزشک باتوجه به شرایط فردی شما، مناسب‌ترین دارو یا ترکیبی از داروها را تجویز می‌کند.
داروهای جدید خوراکی برای کاهش وزن افراد مبتلا به دیابت
در سال‌های اخیر، درمان چاقی و دیابت نوع 2 پیشرفت‌های چشمگیری داشته است. یکی از این پیشرفت‌ها، توسعۀ داروهای خوراکی جدیدی است که به‌طور خاص برای کاهش وزن طراحی شده‌اند. این داروها نه‌تنها به کنترل قند خون کمک می‌کنند، بلکه می‌توانند باعث کاهش وزن محسوس شوند.
بعضی از داروهای جدید خوراکی برای کاهش وزن در دیابت نوع 2:
مهارکننده‌های پپتیدی شبه‌گلوکاگون ۱ (GLP-1): این داروها با تقلید از هورمونی که به‌طور طبیعی در بدن تولید میشود باعث تنظیم اشتها می‌شوند و به کنترل وزن و کاهش قند خون کمک می‌کنند. بعضی از نمونه‌های این داروها عبارتند از:
- سماگلوتید (Ozempic): این دارو علاوه بر کاهش وزن، به کنترل قند خون و کاهش خطر بیماری‌های قلبی عروقی هم کمک می‌کند.
- لیراگلوتید (Victoza): این دارو هم برای درمان دیابت نوع 2 و کاهش وزن به کار می‌رود.
مهارکننده‌های بازجذب‌کنندۀ سدیم-گلوکز 2: این داروها با افزایش دفع گلوکز از طریق ادرار، به کاهش قند خون کمک می‌کنند و در عین حال می‌توانند باعث کاهش وزن هم شوند.
عوارض جانبی: این داروها ممکن است عوارضی مانند تهوع، اسهال، یبوست، سردرد و کاهش اشتها را ایجاد کنند. این عوارض معمولاً خفیف است و با گذشت زمان برطرف می‌شوند.
مقایسۀ داروهای جدید کاهش وزن با روش‌های سنتی:
داروهای جدید کاهش وزن به عنوان یک مکمل برای رژیم غذایی و ورزش، در سال‌های اخیر بسیار موردتوجه قرار گرفته‌اند. این داروها با مکانیسم‌های مختلفی مانند کاهش اشتها، افزایش متابولیسم و کاهش جذب چربی عمل می‌کنند؛ اما آیا این داروها واقعاً موثرتر از روش‌های سنتی هستند؟
مزایای داروهای جدید:
- کاهش وزن سریع‌تر: این داروها می‌توانند به کاهش وزن سریع‌تر نسبت به رژیم غذایی و ورزش کمک کنند.
- کاهش اشتها: با کاهش اشتها، رعایت رژیم غذایی آسان‌تر میشود.
- افزایش انگیزه: موفقیت اولیه در کاهش وزن با استفاده از داروها، می‌تواند انگیزۀ افراد را برای ادامه دادن به رژیم غذایی و ورزش افزایش دهد.
مزایای روش‌های سنتی (رژیم غذایی و ورزش):
- تغییرات پایدار در سبک زندگی: رژیم غذایی سالم و ورزش منظم، عادات غذایی و سبک زندگی را به‌طور دائمی تغییر می‌دهند و احتمال بازگشت وزن را کاهش می‌دهند.
- بهبود سلامت کلی: علاوه‌بر کاهش وزن، رژیم غذایی سالم و ورزش منظم به بهبود سلامت قلب، مدیریت بهتر دیابت، پیشگیری از بروز فشارخون و چربی خون بالا و افزایش انرژی کمک می‌کنند.
- بدون عوارض جانبی: روش‌های سنتی معمولاً عوارض جانبی جدی ندارند.
توجه داشته باشید که داروها ممکن است به کاهش وزن سریع‌تر کمک کنند، اما برای حفظ وزن کاهش یافته، تغییر در سبک زندگی ضروری است.
از سوی دیگر، داروهای کاهش وزن معمولاً هزینۀ بیشتری نسبت به روش‌های سنتی دارند و عوارض جانبی آن‌ها مانند تهوع، یبوست، سردرد، احساس خستگی و تغییرات خلق و خو (مانند افسردگی یا اضطراب) برای همۀ افراد قابل تحمل نیست. همچنین، مصرف داروهای کاهش وزن نیاز به نظارت دقیق پزشک دارد.
درنهایت
کنترل قند خون با دارو اولین راه درمان برای دیابت نوع دو است. در کنار آن، تغییر سبک زندگی، تغذیۀ سالم و کنترل وزن کمک می‌کنند قند خونتان بهتر کنترل شود. پس با کمک پزشک و متخصص تغذیه راه سلامتی را در پیش بگیرید.
یکی از نکاتی که در رابطه با کنترل قند خون در دیابت حائز اهمیت است، مصرف صحیح داروهای و خوراکی کاهش دهنده قند خون است. در ادامه انواع دسته‌های دارویی و مواردی که در هنگام مصرف باید به آن توجه نمود، ارائه شده است. توجه داشته باشید انواع مختلفی از داروها با نام‌های تجاری متنوع برای کنترل قند خون تولید شده‌اند که با مطالعه بروشور موجود در بسته دارو می‌توانید با نام دسته دارویی قرص خود آشنا شوید. به عنوان مثال قرص متفورمین جزو دسته بیگوانیدها است و تمام نکات مربوط به این دسته در رابطه با آن صادق است.
ذکر این نکته هم حائز اهمیت است که بهترین و یا بدترین قرص قند وجود ندارد و مصرف این داروها باید با مجوز و مشورت پزشک باشد و ممکن است برای هر شخص متفاوت بوده و تاثیرات و عوارض مختلفی را ایجاد نماید. لذا از پیشنهاد دادن قرص قند خود به دیگران بپرهیزید.
متفورمین
اثر: کاهش مقاومت به انسولین در بدن و مهار تولید و آزاد شدن قند از کبد
نحوه مصرف: از آنجایی که ممکن است برخی افراد در چند هفته نخست با مصرف این دارو دچار مشکلات گوارشی مانند حالت تهوع و دل‌درد شوند، بهتر است این قرصها با معده پر استفاده شوند، به عنوان مثال بلافاصله قبل یا بعد از صبحانه و یا شام.
نکات قابل توجه: در رابطه با لزوم قطع این دسته دارویی پیش از انجام سی‌تی‌اسکن و یا جراحی حتماً با پزشک مشورت نمایید. مصرف طولانی مدت قرص‌های این دسته ممکن است با کمبود ویتامین B12 همراه باشد که با مشورت پزشک و در صورت نیاز مصرف مکمل ویتامین B12 قابل مدیریت است.
گاهی این دارو به فرم آهسته رهش تجویز می شود، در این صورت معمولاً یک بار در روز به همراه شام توصیه می شود.
گلی‌بن‌کلامید، گلی‌کلازید
اثر: تحریک لوزالمعده (پانکراس) و افزایش ترشح انسولین
نحوه مصرف: این قرصها با فاصله 20 تا 30 دقیقه پیش از وعده غذاییکه توسط پزشک تعیین شده، مصرف شوند.
نکات قابل توجه: به دلیل احتمال افت قند خون با مصرف این دسته دارویی توجه به تشخیص و درمان افت قند خون بسیار مهم است. افراد دارای سابقه بیماری‌های قلبی ـ عروقی، در زمینه مصرف این داروها با پزشک حتماً مشورت شود.
گاهی این دارو به فرم آهسته رهش تجویز میشود، در این صورت معمولاً یک بار در روز به همراه صبحانه توصیه میشود و نباید به صورت نصف و دو بار در روز استفاده شود.
ریپاگلینید
اثر: تحریک لوزالمعده (پانکراس) و افزایش ترشح انسولین
نحوه مصرف: این قرصها باید 15 دقیقه پیش از وعده غذایی که توسط پزشک تعیین شده، مصرف شوند.
نکات قابل توجه: احتمال افت قند خون با مصرف این دسته دارویی نسبت به سولفونیل‌اوره‌ها کمتر است، اما در صورت حذف وعده غذایی، برای پیشگیری از بروز افت قند خون، با نظر پزشک دوز این دارو حذف شود و دوز بعدی نیز دو برابر نشود.
آکاربوز
اثر: کاهش جذب کربوهیدرات موجود در وعده غذایی
نحوه مصرف: این داروها باید با اولین لقمه غذا مصرف شود.
نکات قابل توجه: چنانچه به هر دلیلی وعده غذایی حذف شود، دوز این دارو باید حذف شود و دوز بعدی نیز دو برابر نشود. شروع این دارو ممکن است با مشکلات گوارشی نظیر نفخ و معده درد و مشکلات روده‌ای همراه باشد که به مرور بهتر میشود.
پیوگلیتازون
اثر: کاهش مقاومت به انسولین در بدن
نحوه مصرف: این دارو باید روزانه در یک ساعت مشخص مصرف شود و به وعده‌های غذایی ارتباطی ندارد و با حذف وعده غذایی نیازی به حذف دوز دارو نیست.
نکات قابل توجه: مصرف این دارو می‌تواند با تجمع آب در بدن و افزایش وزن همراه باشد. بیمارانی که دچار نارسایی احتقانی قلب هستند، در رابطه با مصرف این دارو با پزشک خود حتماً مشورت نمایند.
سیتاگلیپتین، لیناگلیپتین
اثر: بهبود سطح انسولین بعد از وعده غذایی
نحوه مصرف: این داروها باید روزانه در یک ساعت مشخص مصرف شوند و با وعده‌های غذایی ارتباطی ندارند و با حذف وعده غذایی نیازی به حذف دوز دارو نیست.
نکات قابل توجه: چنانچه مصرف این گروه دارویی با درد معده‌ای که به پشت تیر می‌کشد، استفراغ و تهوع همراه بود، مصرف دارو را قطع نموده و با پزشک خود مشورت نمایید.
امپاگلیفلوزین
اثر: دفع قند اضافه از طریق ادرار
نحوه مصرف: این دسته دارویی باید روزانه در یک ساعت مشخص صبح‌ها مصرف شود و با وعده‌های غذایی ارتباطی ندارد و با حذف وعده غذایی نیازی به حذف دوز دارو نیست.
نکات قابل توجه: در هفته‌های اول شروع این دارو احتمال تکرر ادرار وجود دارد که به مرور کاهش می‌یابد. همچنین با توجه احتمال بروز عفونت‌های دستگاه تناسلي بانوان با مصرف این دارو افزایش می‌یابد، درنتیجه مصرف‌کنندگان این دارو باید توجه ویژه‌ای به نکات بهداشتی داشته باشند. همچنین توصیه میشود در بیماری‌هایی که به طور خاص با تب و عفونت همراه هستند، با مشورت پزشک مصرف این دارو قطع شود.
قرص‌های خوراکی ترکیبی
برخی از داروهای خوراکی به صورت ترکیبی از متفورمین و سیتاگلیپتین و یا متفورمین و امپاگلیفلوزین تجویز می‌شوند. در رابطه با مصرف این داروها حتماً دستور پزشک را رعایت نمایید.
مطلب مهم
HBA1c چیست؟ هموگلوبین a1c نرمال چند است؟ آزمایش ای وان سی یا قند خون سه ماهه
hba1c چیست؟ آزمایش هموگلوبین ای وان سی یا HBA1c یا همان میانگین قند خون سه ماهه که گاهی a1c هم نوشته میشود، یک آزمایش تخصصی است که توسط پزشک معالج درخواست می‌گردد و راهی برای ارزیابی وضعیت کنترل قند خون در سه ماهه گذشته است. این آزمایش در کنار تست . . .
ادامه مطلب
برای دیابت نوع ۱ بهترین قرص چی پیشنهاد میکنید؟
بهترین قرص برای شما توسط پزشکتان مشخص میشه