ارتباط فشار خون و دیابت: چرا کنترل هر دو حیاتی است؟
فشار خون بالا یکی از همراهان پنهان دیابت است؛ اختلالی خاموش که می‌تواند در کنار افزایش قند خون، مسیر سلامت را با چالش‌های جدی همراه کند. ابتلا به فشار خون بالا در افراد مبتلا به دیابت می‌تواند خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی، کلیوی و سکته را تا چند برابر افزایش دهد. در ادامه به بررسی ارتباط فشار خون و دیابت می‌پردازیم، عوارض فشار خون را بررسی می‌کنیم و راهکارهایی برای کنترل فشار خون در افراد مبتلا به دیابت ارائه می‌دهیم.
چرا دیابت و فشار خون با هم در ارتباط هستند؟
دیابت و فشار خون بالا (پُرفشاری خون)، هر دو از بیماری‌های مزمنی هستند که به رگ‌های خونی آسیب می‌زنند. در دیابت، قند خون بالا به‌مرور زمان باعث سفت و تنگ شدن دیوارۀ رگ‌ها می‌شود. در این وضعیت قلب برای پمپ کردن خون باید فشار بیشتری وارد کند و درنتیجه فشار خون بالا برود. اما این تنها دلیل نیست. چاقی، بی‌تحرکی، تغذیۀ نامناسب، خواب ناکافی، مصرف زیاد نمک، استرس مزمن، مقاومت به انسولین و آسیب کلیوی ازجمله عواملی هستند که در افراد مبتلا به دیابت، به‌خصوص دیابت نوع دو، شایع‌تر هستند و به‌صورت مستقیم با افزایش فشار خون در ارتباط هستند. از سوی دیگر، اگر فشار خون کنترل نشده باشد، به رگ‌های ظریف اندام‌هایی مثل کلیه و چشم آسیب می‌زند؛ دو عضوی که در افراد مبتلا به دیابت حساس‌تر و آسیب‌پذیرتر هستند.
عوارض فشار خون بالا در دیابت
ترکیب فشار خون بالا و دیابت می‌تواند پیامدهای جدی و گاه برگشت‌ناپذیری بر سلامت بدن داشته باشد. این دو بیماری مزمن، در کنار هم، روند آسیب به رگ‌ها و اندام‌های حیاتی را تسریع می‌کنند و احتمال بروز مشکلات زیر را به‌طور قابل‌توجهی افزایش می‌دهند:
- بیماری‌های قلبی و عروقی: فشار خون بالا باعث سختی دیوارۀ رگ‌ها می‌شود و در افراد مبتلا به دیابت که رگ‌های آن‌ها در اثر قند بالا آسیب‌پذیرتر شده است، احتمال سکتۀ قلبی و نارسایی قلبی را چند برابر می‌کند.
- سکتۀ مغزی: فشار بالای خون می‌تواند باعث پاره شدن یا گرفتگی رگ‌های مغز شود که در افراد مبتلا به دیابت با رگ‌های آسیب‌دیده، خطر آن بسیار بیشتر است.
- نارسایی کلیه: کلیه‌ها برای تصفیۀ خون و دفع مواد زائد نیاز به جریان خون کافی و منظم دارند. فشار خون بالا، به‌ویژه زمانی که با قند خون بالا همراه باشد، می‌تواند به رگ‌های ظریف درون کلیه آسیب برساند. این آسیب به‌مرور زمان باعث کاهش عملکرد کلیه و حتی نارسایی کلیوی می‌شود.
- آسیب به شبکیۀ چشم (رِتینوپاتی): در افراد مبتلا به دیابت، شبکیۀ چشم بسیار حساس است و فشار خون بالا می‌تواند با آسیب به مویرگ‌های چشم، باعث کاهش بینایی یا حتی نابینایی شود.
- آسیب به اعصاب محیطی: افزایش فشار در رگ‌های خونی کوچک می‌تواند تغذیۀ عصب‌ها را مختل کند و در کنار قند بالا، آسیب به اعصاب محیطی، گزگز و بی‌حسی اندام‌ها را تشدید کند.
این عوارض معمولاً در افرادی دیده می‌شود که هم قند خون و هم فشار خون خود را به‌درستی کنترل نکرده‌اند. اما خبر خوب این است که با آموزش، خودمراقبتی و پیگیری منظم، می‌توان از بسیاری از این مشکلات پیشگیری کرد. برای یادگیری اصول کنترل قند خون می‌توانید در دوره‌های آموزشی جامع گابریک شرکت کنید.
عدد هدف فشار خون در افراد مبتلا به دیابت چقدر است؟
به‌طور کلی توصیه می‌شود بزرگسالان مبتلا به دیابت، فشار خون خود را کمتر از ۸۰/۱۲۰ میلی‌متر جیوه نگه دارند. البته این عدد ممکن است بسته به شرایط فرد و توصیۀ پزشک، تغییر کند.
راهکارهای کنترل فشار خون در دیابتی‌ها
کنترل فشار خون در افراد مبتلا به دیابت نیازمند یک برنامۀ جامع و پیوسته است. علاوه بر مصرف داروها، اصلاح سبک زندگی و یادگیری اصول خودمراقبتی هم اهمیت زیادی دارد. در ادامه مهم‌ترین روش‌هایی که می‌توانند به کاهش و مدیریت فشار خون کمک کنند آمده است.
۱. تغذیۀ کم‌نمک و سرشار از سبزیجات: رژیم غذایی مناسب می‌تواند تأثیر قابل‌توجهی در کاهش فشار خون داشته باشد. توصیه می‌کنیم مصرف نمک را کاهش دهید و سبزیجات، میوه‌ها، غلات کامل و لبنیات کم‌چرب را جایگزین غذاهای چرب و شور کنید.
۲. فعالیت بدنی منظم: ورزش‌های هوازی مثل پیاده‌روی، شنا یا دوچرخه‌سواری، حداقل به مدت ۱۵۰ دقیقه در هفته، می‌تواند به کاهش فشار خون کمک کند. فعالیت منظم همچنین به کنترل وزن و بهبود حساسیت به انسولین کمک می‌کند.
۳. کنترل وزن و کاهش شاخص تودۀ بدنی: اضافه‌وزن، به‌ویژه در ناحیۀ شکمی، فشار بیشتری بر سیستم قلبی‌عروقی وارد می‌کند. کاهش وزن حتی به‌اندازۀ ۵ تا ۱۰ درصد می‌تواند باعث کاهش قابل‌توجه فشار خون شود.
۴. پایش مداوم فشار خون در خانه: اندازه‌گیری منظم فشار خون در منزل به شما کمک می‌کند تغییرات آن را پیگیری کنید و درصورت نیاز، زودتر با پزشک مشورت کنید.
۵. استفادۀ صحیح و منظم از داروها: داروهای پایین‌آورندۀ فشار خون را باید طبق تجویز پزشک مصرف کنید. اگر از این داروها استفاده می‌کنید قطع خودسرانۀ آن‌ها می‌تواند خطرناک باشد.
۶. ترک سیگار و پرهیز از الکل: سیگار و الکل تأثیر مستقیمی بر افزایش فشار خون دارند و ترک آن‌ها نقش مهمی در حفظ سلامت عمومی دارد.
۷. مدیریت استرس: استرس طولانی‌مدت می‌تواند فشار خون را افزایش دهد. استفاده از تکنیک‌هایی مانند تنفس عمیق، مدیتیشن، یوگا و خواب کافی در کاهش استرس مؤثر است.
دو مسیر، یک مراقبت
کنترل هم‌زمان قند خون و فشار خون یک اصل حیاتی در زندگی با دیابت است. توجه به این نکته، نه‌تنها کیفیت زندگی را افزایش می‌دهد بلکه از بروز بسیاری از عوارض خطرناک پیشگیری می‌کند. اگر دیابت دارید، فشار خونتان را هم جدی بگیرید و اگر فشار خون بالا دارید، به قند خونتان هم توجه کنید. هر دو به یک اندازه مهم هستند.
سوالات متداول
آیا فشار خون بالا فقط در دیابت نوع دو شایع است؟
خیر؛ اگرچه فشار خون بالا بیشتر در افراد مبتلا به دیابت نوع دو و سنین بالاتر دیده می‌شود، اما در دیابت نوع یک، به‌ویژه درصورت بروز آسیب کلیوی، هم ممکن است فشار خون افزایش یابد.
فشار خون بالا در افراد دیابتی چه خطری دارد؟
می‌تواند خطر حملۀ قلبی، سکتۀ مغزی، و نارسایی کلیوی را افزایش دهد.
آیا باید فشار خون را در خانه هم اندازه گرفت؟
بله. پایش خانگی فشار خون یکی از ارکان خودمراقبتی در دیابت است.
کدام مواد غذایی برای کنترل فشار خون مفیدند؟
سبزیجات تازه، لبنیات کم‌چرب، غذاهای کم‌نمک و غلات کامل پیشنهاد می‌شوند.
