آزمایش هموگلوبین ای‌وان‌سی
دیابت بیماری مزمنی است که برای کنترل بهتر، نیاز به مراقبت و اقدامات روزانه دارد. اما چطور می‌توان فهمید این مراقبت‌ها کافی و درست بوده است یا نه؟ برای این کار نیاز به بررسی‌های دوره‌ای دارید که یکی از آنها آزمایش هموگلوبین ای‌وان‌سی (HbA1C) است. در ادامه می‌خوانید که ای‌وان‌سی چیست، بررسی آن چه اهمیتی دارد، چطور می‌توان آن را بهتر کرد و تفاوت آن با میانگین تقریبی قند خون (Estimated average glucose یا eAG) چیست.
آزمایش هموگلوبین ای‌وان‌سی چیست؟
در خون ما سلول‌هایی به نام گلبول قرمز وجود دارد. هریک از گلبول‌های قرمز تقریبا 90 تا 120 روز عمر می‌کنند. داخل گلبول‌های قرمز، پروتئینی به نام هِموگلوبین وجود دارد که به‌صورت طبیعی، تمایل دارد به قند متصل شود. تا زمانی که عمر گلبول قرمز تمام شود و تخریب شود، این اتصال قند به گلبول قرمز پابرجا باقی می‌ماند. در افراد مبتلا به دیابت به دلیل اینکه قند خون بالاتری نسبت به افراد غیر دیابتی دارند، قند بیشتری به هموگلوبین متصل می‌شود. بنابراین ای‌وان‌سی آنها افزایش می‌یابد.
آزمایشگاه مقدار گلبول‌های قرمزی که قند به آن متصل شده است را اندازه‌گیری می‌کند و در برگۀ آزمایش با عنوان HbA1c بر‌حسب درصد بیان می‌کند. به‌عنوان مثال، ای‌وان‌سی برابر با ۷٪ به این معنی است که ۷٪ از هموگلوبین خون شما با قند ترکیب شده است. این عدد نشانگر میانگین قند خون شما طی 2 تا 3 ماه گذشته است. معمولاً پزشک هر 3 تا 6 ماه یک‌بار این آزمایش را از شما درخواست می‌کنند تا از آن به‌عنوان شاخصی برای پایش کنترل قند شما استفاده کند.
چرا باید ای‌وان‌سی را در محدودۀ هدف نگه‌داریم؟
دیابت بیماری مزمنی است که با آموزش، تمرین و کمک گرفتن از پزشک به‌خوبی قابل‌کنترل است. اما در مواردی که قند خون در درازمدت به‌درستی مدیریت نشود، می‌تواند باعث بروز عوارض دیابت شود. ازجمله این عوارض می‌توان به مشکلات چشم، کلیه و اعصاب محیطی اشاره نمود. طبق تحقیقات پزشکی، یکی از ابزارهایی که برای پیشگیری از بروز این عوارض کاربرد زیادی دارد، انجام آزمایش ای‌وان‌سی است. با نگه‌داشتن ای وان سی در محدودۀ کنترل‌شده، می‌توانید از بروز عوارض دیابت جلوگیری کنید. همچنین کنترل دقیق ای‌وان‌سی می‌تواند از پیشرفت عوارض در افرادی که در حال حاضر دچار عوارض هستند هم جلوگیری کند.
انجام آزمایش هموگلوبین ای‌وان‌سی به آمادگی خاصی نیاز دارد؟
برای انجام این آزمایش نیاز به آمادگی خاصی (مانند ناشتا بودن) ندارید. اما بهتر است اگر دچار بیماری یا کسالت هستید، انجام آن را به روز دیگری موکول کنید.
ای‌وان‌سی نرمال چند است؟
محدودۀ مناسب ای‌وان‌سی در افراد مختلف باتوجه به شرایط پزشکی مانند میزان کنترل دیابت، بیماری‌های همراه و… متفاوت است. بنابراین بهتر است برای آنکه بدانید ای‌وان‌سی خود را در چه محدوده‌ای حفظ کنید، با پزشک خود مشورت کنید.
در چه شرایطی نتایج آزمایش هموگلوبین ای‌وان‌سی معتبر نیست؟
برای انجام آزمایش قند سه‌ماهه با پزشک خود مشورت کنید و این تست را در آزمایشگاهی معتبر انجام دهید تا از درستی نتایج آن مطمئن باشید. همچنین بهتر است همیشه به یک آزمایشگاه ثابت مراجعه کنید تا بتوانید نتایج را با هم مقایسه کنید. اما در بعضی شرایط، نتایج آزمایش به‌هیچ‌عنوان معتبر نخواهد بود و پزشک از آزمایش‌های جایگزین استفاده می‌کند. ازجمله این شرایط می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- کم‌خونی‌ها (مثل تالاسمی)
- دریافت یا از دست دادن حجم زیاد خون در بازه زمانی اخیر
- سیروز کبدی
- همولیز (تخریب زود‌‌تر از موعد گلبول قرمز)
- بارداری
- مصرف بعضی داروها
- بالا رفتن اورۀ خون (اورِمیا) و بیماری کلیوی پیشرفته
آیا آزمایش ای وان سی برای مدیریت و کنترل قند خون کافی است؟
انجام آزمایش ای‌وان‌سی یک ابزار کاربردی برای بررسی وضعیت کنترل قند خون شماست. اما عدد ای‌وان‌سی نوسانات روزانۀ قند را نشان نمی‌دهد. زیرا مقدار آن، میانگینی از کل قندهای شما طی 3 ماه گذشته است. بنابراین حتی اگر عدد ای‌وان‌سی خوبی داشته باشید، ممکن است طی سه ماه گذشته، بارها قند بالا یا افت قند خون را تجربه کرده باشید اما از چشمتان پنهان مانده باشد. بنابراین توصیه می‌شود در کنار انجام آزمایش ای‌وان‌سی، قندتان را با دستگاه تست قند خون اندازه بگیرید یا با کمک سنسور پایش مداوم قند، از وضعیت نوسانات قندتان در تمام روز آگاه شوید. به این وسیله شما و پزشکتان می‌توانید تصمیمات دقیق‌تری برای کنترل بهتر دیابت بگیرید.
چگونه هموگلوبین ای‌وان‌سی را پایین بیاوریم؟
برای اینکه بتوانید قند سه‌ماهه را در محدودۀ مناسبی نگه‌دارید، لازم است کنترل قندهای روزانۀ خود را بهبود دهید. برای این کار لازم است با شرکت در کلاس‌های آموزشی استاندارد در زمینه‌های زیر مهارت پیدا کنید:
- رژیم غذایی مناسب دیابت
- مدیریت استرس
- داشتن برنامۀ ورزشی منظم
- نحوۀ استفادۀ صحیح از داروهای خوراکی دیابت و انسولین
تفاوت میانگین تقریبی قند خون (eAG) با آزمایش هموگلوبین ای‌وان‌سی چیست؟
گاهی در جواب آزمایش شما، علاوه‌بر ای‌وان‌سی، میانگین تقریبی قند خون (eAG) هم گزارش می‌شود. eAG میانگین قند خونتان است که آزمایشگاه باتوجه به درصد ای‌وان‌سی شما، آن را محاسبه می‌کند. به عبارتی هرچه ای‌وان‌سی شما بالاتر باشد، میانگین تقریبی قند خونتان هم بالاتر خواهد بود.
در پایان
به‌طورکلی انجام تست قندهای روزانه، در کنار آزمایش ای‌وان‌سی کمک می‌کنند دید بهتری به قندتان داشته باشید و با کمک پزشکتان تصمیم‌های بهتری برای مدیریت دیابت بگیرید. پس علاوه بر انجام دوره‌ای آزمایش ای‌وان‌سی از گرفتن تست روزانه غافل نشوید.
جهت شرکت در کلاس ها با شماره 82433-021 تماس بگیرید.
مدرسه دیابت گابریک
برای مشاهده کلاس های آموزشی کلیک کنید
HBA1c چیست؟ هموگلوبین a1c نرمال چند است؟ آزمایش ای وان سی یا قند خون سه ماهه
نتیجه آزمایش ای وان سی یه شاخص خوب برای مدیریت دیابته
آزمایش هموگلوبین ای وان سی یا HBA1c چیست؟
آزمایش هموگلوبین ای وان سی یا HBA1c یا همان میانگین قند خون سه ماهه، یک آزمایش تخصصی است که توسط پزشک معالج درخواست می‌گردد و راهی برای ارزیابی وضعیت کنترل قند خون در سه ماهه گذشته است. این آزمایش در کنار تست قند روزانه می‌تواند به مدیریت بهتر دیابت کمک‌کند.
آزمایش هموگلوبین ای وان سی چگونه انجام می‌شود؟ ( آزمایش hba1c )
هموگلوبین پروتئینی است که داخل گلبول‌های قرمز قرار دارد و وظیفه حمل اکسیژن در خون را بر عهده دارد. هموگلوبین می‌تواند به قند خون متصل شود و این ترکیب تا پایان عمر گلبول قرمز (تقریباً 90 تا ۱۲۰ روز) پایدار است. بر این اساس هر چه میزان قند خون در طول 3 ماه گذشته بالاتر از مقدار هدف باشد، درصد بیشتری از هموگلوبین با گلوکز ترکیب خواهد شد که این اساس آزمایش ای وان سی را تشکیل می‌دهد.
نتیجه آزمایش هموگلوبین ای وان سی ارتباطی با نوع تغذیه و فعالیت بدنی و یا وضعیت روحی در روز آزمایش ندارد؛ ولی اگر دچار هرگونه کسالت هستید بهتر است انجام آزمایش HbA1c را به بعد از بهبودی موکول کنید زیرا این احتمال وجود دارد که نتیجه آزمایش به‌طور کاذب تغییر کند. همچنین انجام HBA1c نیاز به ناشتا بودن ندارد و در هر ساعتی از روز می‌توان آن را انجام داد.
توجه داشته باشید که روش‌های اندازه‌گیری HBA1cدر آزمایشگاه‌های مختلف، متفاوت است و ممکن است نتایج این آزمایش نیز به‌صورت متفاوتی گزارش شود؛ بنابراین همیشه با پزشک خود در مورد انتخاب آزمایشگاه و تحلیل نتیجه آزمایش HbA1c مشورت کنید و ترجیحاً همیشه به یک آزمایشگاه مشخص برای انجام این آزمایش مراجعه نمایید.
برخی شرایط مانند کم‌خونی‌های همولیتیک و سایر کم‌خونی‌ها، کمبود گلوکز-6-فسفات دهیدروژناز، تزریق خون اخیر، استفاده از داروهایی که باعث تحریک ساخت گلبول‌های قرمز می‌شوند، بیماری کلیوی پیشرفته و بارداری می‌توانند بر مقدار نتیجه آزمایش HbA1c اثر بگذارند و در این شرایط آزمایش HbA1c قابل‌اعتماد نیست و ممکن است پزشک از تست‌های جایگزین دیگر استفاده کند.
نتیجه آزمایش قند خون سه‌ماهه یا HBA1c به‌صورت درصد در برگه آزمایش گزارش می‌شود. توجه داشته باشید محدوده هدف HbA1c در دیابت باید با نظر پزشک و با توجه به عواملی مانند سن، سابقه ابتلا به دیابت و وجود عوارض دیابت تعیین شود.
تعداد دفعات آزمایش HBA1c به وضعیت کنترل قند خون، برنامه دارودرمانی و نظر پزشک بستگی دارد؛ اما عموماً توصیه می‌شود هر سه تا شش ماه یک‌بار انجام شود.
آیا آزمایش ای وان سی برای مدیریت و کنترل قند خون کافی است؟
انجام آزمایش HBA1c به معنای عدم نیاز به کنترل قند خون روزانه نیست. در حقیقت، این دو روش در مدیریت قند خون مکمل همدیگر هستند. طبق شواهد موجود از مطالعات انجام‌شده، تفسیر نتایج آزمایش HBA1c توسط پزشک معالج، می‌تواند معیار مناسبی برای تصمیم‌گیری در خصوص روند درمان دیابت باشد.
از سوی دیگر، انجام تست قند خون با دستگاه گلوکومتر که در هر ساعت از شبانه‌روز فرد را در جریان میزان قند خون قرار می‌دهد، کمک می‌کند که با کمک آموزش برای حفظ محدوده قندهای ناشتا و قندهای بعد از غذا، در مدت 3 ماه آینده برنامه‌ریزی مناسبی انجام دهد و با این کار، بعد از 3 ماه عدد آزمایش HBA1c هم در محدوده مناسبی قرار خواهد داشت. نتایج آزمایش ای وان سی دارای ارزش پیش‌بینی کننده قوی برای عوارض دیابت است، بنابراین، آزمایش HBA1c باید به‌طورمعمول در همه بیماران مبتلابه دیابت در ارزیابی اولیه و به‌عنوان بخشی از مراقبت مداوم انجام شود.
چرا باید ای وان سی را د ر محدوده هدف نگه داریم؟ ای وان سی نرمال چند است؟
همانطور که اشاره شد، HbA1c نشان‌دهنده وضعیت مدیریت دیابت در درازمدت است و مطالعات مختلف نشان داده است که حفظ ای وان سی در محدود هدف تأثیر چشم‌گیری در کاهش بروز و پیشرفت عوارض بلندمدت دیابت خواهد داشت. البته باید در نظر داشت تحلیل درست HbA1c بدون در نظر گرفتن نوسان قندهای روزانه ممکن نیست و این دو باید در کنار هم در نظر گرفته شوند. دستیابی به A1C در محدوده 7-6٪ باعث کاهش عوارض عروق کوچک یا همان میکروواسکولار در دیابت نوع یک و دیابت نوع دو می‌گردد. این عوارض شامل آسیب ته چشم که روی بینایی تأثیر می‌گذارد (رتینوپاتی)، بیماری کلیوی دیابت (نفروپاتی) و مشکلات مربوط به خون‌رسانی پاها و حس کف پا (نوروپاتی) می‌باشند. بنا بر نتایج آخرین پژوهش‌های انجام‌شده در دنیا، در افراد مبتلابه دیابت نوع 1، حفظ HBA1c در محدوده مناسب (6-7%) می‌تواند به شکل قابل‌توجهی خطر سکته قلبی غیر کشنده (MI)، سکته مغزی، یا مرگ قلبی عروقی را کاهش دهد و مزایای کنترل دقیق و مناسب قند خون برای چندین دهه ادامه خواهد داشت. همچنین در دیابت نوع 2، شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد درمان دقیق و کنترل قند خون برای زمان طولانی در افرادیکه به‌تازگی دیابت آنها تشخیص داده‌شده است، می‌تواند باعث کاهش قابل‌توجهی در بروز عوارض قلبی شود
چگونه قند سه‌ماهه hbA1c را پایین بیاوریم؟ کنترل ای وان سی
برای اینکه بتوانید قند سه‌ماهه در محدوده مناسبی قرار بگیرد و تا حد زیادی از عوارض دیابت پیشگیری شود، نیاز به کنترل دقیق قند خون است و این کار با دریافت آموزش‌های استاندارد برای دیابت نوع یک و دیابت نوع دو که در انجمن دیابت گابریک برگزار می‌گردد، امکان‌پذیر خواهد بود.
آیا روش دیگری برای اندازه‌گیری هموگلوبین ای وان سی وجود دارد؟
در حال حاضر دستگاه‌هایی با عنوان Point-of-care (POC) A1c وجود دارند که در برخی مراکز درمانی و یا پژوهش‌ها مورداستفاده قرار می‌گیرند و با سرعت بالاتری و مقدار خون کمتری نتیجه HbA1c را مشخص می‌کنند؛ اما در مورد دقت نتایج آنها کماکان بحث وجود دارد و معمولاً توصیه می‌شود که از این دستگاه‌ها برای پایش و نه تشخیص دیابت استفاده شود.
اخیراً یک نمونه از این دستگاه‌ها به نام Afinion™ HbA1c Dx test از طرف سازمان غذا و داروی آمریکا تائید شده است.
تفاوت میانگین تقریبی قند خون(Estimated average glucose) با آزمایش هموگلوبین ای وان سی چیست؟
تفاوت میانگین تقریبی قند خون (Estimated average glucose) با آزمایش هموگلوبین ای وان سی چیست؟
eag در آزمایش خون چیست؟ ممکن است در برگه نتیجه آزمایش علاوه بر HbA1c مقادیر میانگین تقریبی قند خون (eAG) نیز گزارش شود. میانگین تقریبی قند خون، مشابه چیزی است که هنگام کنترل قند خون توسط دستگاه‌های تست قند خون مشاهده می‌کنید اما با میانگین تست قندهای شما یکی نیست. میانگین تقریبی قند خون با میزان HbA1c ارتباط مستقیم دارد به صورتی که هر چه HbA1c بالاتر باشد، معدل تقریبی قند خون(eAG) متناظر با آن نیز بالاتر خواهد بود.
در پایان ذکر این نکته لازم است که آزمایش HbA1c به‌هیچ‌عنوان جایگزین آزمایش‌های قند خون روزانه نمی‌شود و جهت کنترل مؤثر دیابت انجام مرتب تست قند خون و نیز آزمایش HbA1c لازم است.
با استفاده از دستگاه تست قند خون می‌توانیم در هر ساعت از شبانه‌روز از مقدار قند خون مطلع شویم که می‌تواند به تصمیم‌گیری‌های روزانه ما در مورد کنترل قند خون کمک نماید ولی برای آگاهی از کنترل قند خون در درازمدت نیاز به معیار دیگری داریم. آزمایش هموگلوبین ای وان سی یا Hemoglobin A1c و یا HbA1c این امکان را فراهم می‌کند و راهی برای ارزیابی مدیریت قند خون طی 2 الی 3 ماه اخیر است.
آزمایش هموگلوبین ای‌وان‌سی چیست و چگونه انجام می‌شود؟
هموگلوبین پروتئینی است که داخل گلبول‌های قرمز قرار دارد و وظیفه حمل اکسیژن در خون را بر عهده دارد. هموگلوبین می‌تواند به گلوکز موجود در خون متصل شود و این ترکیب تا پایان عمر گلبول قرمز (تقریباً 90 تا ۱۲۰ روز) پایدار است. بر این اساس هر چه میزان قند خون ما در طول 2 تا 3 ماه گذشته بالاتر از مقدار هدف باشد، درصد بیشتری از هموگلوبین با گلوکز ترکیب خواهد شد که این اساس آزمایش ای‌وان‌سی را تشکیل می‌دهد.
این آزمایش در آزمایشگاه و به درخواست پزشک معالج انجام می‌شود و نیازی به ناشتا بودن ندارد. همچنین نتیجه این آزمایش ارتباطی با نوع تغذیه و فعالیت بدنی و یا وضعیت روحی شما در روز آزمایش ندارد؛ ولی اگر دچار هرگونه کسالت هستید بهتر است انجام آزمایش HbA1c را به بعد از بهبودی موکول کنید زیرا این احتمال وجود دارد که نتیجه آزمایش به طور کاذب تغییر کند.
از آنجایی که روش‌های اندازه‌گیری HbA1c در آزمایشگاه‌های مختلف، متفاوت است، نتایج این آزمایش نیز متفاوت خواهد بود. بنابراین همیشه با پزشک خود در مورد انتخاب آزمایشگاه و تحلیل نتیجه آزمایش HbA1c مشورت کنید و ترجیحاً همیشه به یک آزمایشگاه مشخص برای انجام این آزمایش مراجعه نمایید.
نتیجه این آزمایش به صورت درصد در برگه آزمایش گزارش می‌شود. توجه داشته باشید محدوده هدف HbA1c در دیابت باید با نظر پزشک تعیین شود. البته بر اساس آخرین استاندارد انجمن دیابت آمریکا محدوده هدف HbA1c برای اکثر بزرگسالان غیر باردار مبتلا به دیابت کمتر از 7 درصد توصیه می‌شود.
اینکه شما چند بار در سال باید آزمایش HbA1c بدهید بسته به نظر و توصیه پزشک معالج دارد. اما عموماً توصیه آن است هر سه تا شش ماه یک‌بار HbA1c بررسی شود.
اهمیت کنترل هموگلوبین ای‌وان‌سی در محدوده هدف چیست؟
همانطور که اشاره شد، HbA1c نشان دهنده وضعیت مدیریت دیابت در درازمدت است و مطالعات مختلف نشان داده است که حفظ آن در محدود هدف تأثیر چشم‌گیری در کاهش بروز و پیشرفت عوارض درازمدت دیابت خواهد داشت. البته باید در نظر داشت تحلیل درست HbA1c بدون در نظر گرفتن نوسان قندهای روزانه ممکن نیست و این دو باید در کنار هم در نظر گرفته شوند.
آیا روش دیگری برای اندازه‌گیری هموگلوبین ای‌وان‌سی وجود دارد؟
در حال حاضر دستگاه‌هایی با عنوان Point-of-care (POC) A1c وجود دارند که در برخی مراکز درمانی و یا پژوهش‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند و با سرعت بالاتری و مقدار خون کمتری نتیجه HbA1c را مشخص می‌کنند. اما در مورد دقت نتایج آنها کماکان بحث وجود دارد و معمولاً توصیه می‌شود که از این دستگاه‌ها برای پایش و نه تشخیص دیابت استفاده شود.
اخیراً یک نمونه از این دستگاه‌ها به نام Afinion™ HbA1c Dx test از طرف سازمان غذا و داروی آمریکا تائید شده است.
تفاوت eAG با هموگلوبین ای‌وان‌سی چیست؟
ممکن است در برگه نتیجه آزمایش علاوه بر HbA1c مقادیر eAG نیز گزارش شود. eAG مشابه چیزی است که هنگام کنترل قند خون توسط دستگاه‌های تست قند خون مشاهده می‌کنید اما با میانگین تست قندهای شما یکی نیست بلکه نشان دهنده میانگین سطح قند خون شما در 24 ساعت شبانه‌روز است و با میزان HbA1c ارتباط مستقیم دارد به صورتی که هر چه HbA1c بالاتر باشد، eAG متناظر با آن نیز بالاتر خواهد بود.
در پایان ذکر این نکته لازم است که آزمایش HbA1c به هیچ عنوان جایگزین آزمایش‌های روزانه شخصی قند خون نمی‌شود و نمی‌تواند به عنوان مثال آن را مبنای اضافه یا کم کردن مقدار تزریق روزانه انسولین قرار داد. در واقع جهت کنترل مؤثر دیابت انجام مرتب تست قند خون و نیز آزمایش HbA1c هر 3 تا 6 ماه یک‌بار، بسته به نظر پزشک، به یک اندازه از اهمیت برخوردارند.
منابع
مطالب مرتبط: خود مدیریتی دیابت
مدیریت دیابت نیازمند دانش و مهارت های عملی بسیاری است که تسلط بر آنها می تواند کیفیت زندگی با دیابت را دگرگون سازد. کتابی دیابت، راه درمان شما را با راهکارهای زندگی سالم با دیابت آشنا می سازد.
